Анхны тусламж

Золгуй явдал ♦ Гэмтэл ♦ Шархыг эмчлэх арчлах Анхны тусламж ба цаашдын эмчилгээ
 Морины эзэн хүмүүс анхны тусламжийг үзүүлж чаддаг байх ёстой. Учир нь энэ талаарх мэдлэг золгүй явдалын үед адууны амийг авардаг. Ямар нэгэн өвчний шинж тэмдэг тодорхой илрэх үед өөрийн мэдлэгээ ашиглан зохих арчидгааг хийж адууг бүрэн эдгэх хүртэл эмчилнэ.
Золгүй явдал
Адуу замын осолд орсон тохиолдолд тайван байх боломж олго. Замын хөдөлгөөний бусад оролцогчдод анхааруулна. Хэрвээ морь зогсох чадвартай бол ногтлон барина. Морийг замаас гаргаж тусламж дуудна. Улмаар морийг газар хэвтүүлж толгойд нь зөөлөн зүйл эвнэ. Хэрвээ адуу чичрэх буюу хөлөрч байга бол боломжийн хэрээр цээжин биеийг нь бүрхтэл хучина. Мэргэжлийн тусламж иртэл эзэн мориныхоо хажууд байвал сайн.
Анхны тусламжийн багаж
Жүчээ бүрт анхны тусламж үзүүлэх аптек байх шаардлагатай. Түүнийг байнга шалгаж, адуу тээвэрлэх буюу уралдаан тэмцээний үед гар дор авч явна. Аптек дотор дараахь зүйлсийг заавал байлгана.
Антисептик:халдваргүйжүүлэгч уусмал буюу цацагч
Боолтууд:   хөвөн   цаасан ороолтын материал, өөрөө наагддаг боолт, зөөлөн бинт болон ноосон боолтууд Боолт хийх материал: хайч, хөвөн,   бинт,   наалтууд, халдваргүйжүүлэх нунтаг. Түүнчлэн  евчин  намдаах эмүүд, эмчилгээнии гутал, халууны шил гэх мэт зүйл байна.
Анхны тусламж
Цус гарч байгаа шархыг сайтар дарж бооно. Хэрвээ цус тогтохгүй бол дээрээс нь давхарлаж боох хэрэгтэй. Адуу эсэргүүцэхгүй байгаа үед шарх нь ил харагдаж, их бохирдсон бол цэвэр усаар угааж болно. Гэхдээ цусны эргэлтийг ихээхэн өөрчилдөг учраас шархыг угаахад төвөгтэй байдаг. Хамраас цус гарах явдал олонтоо ажиглагддаг ба аюулд хүргэж болзошгүй. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд цус өөрөө тогтоно. Хөвөн даавуугаар дарж шархнаас гоожиж байгаа цусыг тогтоох гэж оролдох нь үр дүнд
хүргэхгүй. Харин зөвхөн адууг цочироох учраас тайван орхисон нь дээр.
Шархлаа
Шархыг цохиулсан, хатгасан, зүссэн ба хавтгай гэх мэтээр ангилдаг.
-Хавдар үүсч магадгүй байгаа гэмтэлтэй хөлийг хүйтэн усаар шавших буюу сайтар угаах хэрэгтэй. Энэ нь цусыг тогтоож үрэвсэлээс урьдчидан сэргийлнэ.
-Жижиг гүн шархнаас цус их гарч  байгаа бол сайн дарж бооно. Хуучин шархнууд /ялангуяа хөлөн дээр үүссэн / амархан үрэвсдэг. Халдвараас с э р г и й л э х и й н тулд и й м
шархыг нямбай шинэчлэн боох хэрэгтэй.
-Зүсэгдсэн шархнаас цус их гоождог тул түүнийг оёх хэрэгтэй. Харин угааж болохгүй. Сайтар шахаж боогоод малын эмч ирэхийг хүлээнэ. -Хавтгай шарх голдуу замын шон гэх мэт хатуу зүйлийг мөргөснөөс үүснэ. Ийм шарх бохирдох боловч бараг цус гардаггүй. Түүнд хүрэлгүй зөвхөн хүйтэн усаар шавшина. -Адууны шөрмөс гэмтсэн бол хөл хөнгөн доголох ба хүнд гэмтэл үүссэн тохиолдолд шөрмөсний орчимд хавдана. Гэмтсэн газрыг барьж боогоод малын эмчийг иртэл хүлээнэ.
Нүд үрэвсэх
Морины нүд үрэвссэн бол нулимс :арч эхэлдэг. Онош болон эмчилгээг малын эмч гаргана. Адууны нүдийг хүмүүс өөрсдөө эмчлэх гэж оролдох нь муу үр дагаварт хүргэдэг тул заавал малын эмчид үзүүлнэ.
Өвчтэй адууг асрах
Өвдсөн адууг өдөр бүр сайн салхилуулж, цэвэрлэж байдаг байранд авчирна. Цэвэр агаар амьсгалын замын эрхтэн нь өвчилсөн адуунд маш чухал. Өвчтэй адууг асарч эмчлэхийн тулд амьсгал нь жигд эсэх, хангаллтай ус ууж байна уу, даарч хөрч байгаа эсэх, хучиж бүтээх хэрэгтэй юу, аль хэр хөлөрч байна вэ, хуурай алчуураар арчих уу, ундны ус шинэ эсэх, жүчээ цэвэрхэн байгаа эсэх зэргийг тодруулж нарийн үзлэг хийдэг. Өвчтэй морины хамар нүдийг байнга үзэж цэвэрлэнэ. Адуу чацага алдаж байгаа тохиолдолд хойд сүвийг саван хэрэглэж байнга цэвэрлэнэ. Хөнгөн цэвэрхэн арьсыг сайжруулж морины эрүүл мэндэд сайнаар нөлөөлнө. Энэ бүгдийг хийхдээ адууг цочоохгүйгээр тайван тэвчээртэй хандана.
Хөл хавдах
Хөдөлгөөн багатай адуунд ажил хийж байгаа мориноос бага тэжээл өгөх хэрэгтэй. Адууг хэт тэжээсэнээс хөл хавдах өвчин үүсдэг. Хавдсан хөлөнд үрэвслийн эсрэг эм түрхсэн боолт хийнэ. Малын эмчийн заавраар боолтоо өдөр бүр солино. Ажил хийдэггүй моринд уураг багатай бүдүүн тэжээл өгвөл зохино. Хавдаад удсан хөлийг халуун ба хүйтэн усаар ээлжлэн угаадаг. Энэ нь судсыг өргөсөх нарийсахад дөхөм үзүүлж илүү уян хатан болгох ба цусны эргэлтийг сайжруулдаг. Хөлийн доод хэсэгт буглаа үүссэн бол малын эмчийн зааврын дагуу үрэвслийн эсрэг уусмалаар норгосон боолт тавина. Боолтыг өдөрт хоёр удаа солих шаардлагатай ба наад зах эмтэй шингэнээр дахин норгоно. Адуу хөлөө боолгохгүй байвал бүлээн давстай усанд өдөрт таваас зургаан удаа 20 минутаар дүрнэ.
Өвчлөлийн үе дэх арчилгаа
Туурайны боолтыг хийх болон тогтоож барихад нилээд төвөгтэй. Өвчтэй туурайг эмчлэх хэрэгсэл спортын морь үржүүлдэг газар байнга байдаг ба эсвэл захиалан авч болно. Заримдаа туурайны боолтыг боосны дараа хуучин оймсны түрий өмсгөвөл сайтар тогтоно. Тэжээл нь шингэдэггүй моринд эмчилгээний тусгай тэжээл өгнө. Идсэн тэжээл ба хийсэн ажлын хоорондын тэнцвэрийг алдагдуулахгүйн тулд шахмал тэжээлийг аль болох бага өгөх хэрэгтэй. Үрэвслийн эсрэг уусмал бэлдэхдээ зохих зааврыг нарийн мөрдөхгүй бол агуулга өндөртэй уусмал хурц  өвдөлт үүсгэдэг.