Жаргалтхаан сумын адуун сүргийн удам, хурдны талаар дурдвал
Тус сумын хурдан удмын адууны талаар зарим зүйлийг ахмад уяачдаас асууж, судлахад энэ сумын адуу нь хурдны удам сайтай, сумаасаа гадагш маш олноороо худалдагдаж, тэндээ цус сэлбэх, угшил үүсгэх зэргээр нилээд өндөр нэр хүндтэй байдаг гэдэг нь харагдлаа.
-1940 онд Ж.Намсрайн зээрд азарга улсын их баяр наадамд аман хүзүү
-Нэгдэлжих хөдөлгөөний эхний үед /1960-аад онд/ тус сумын Сөөнөн хэмээх Гомбо гэдэг айл олон тооны малтай, малд ноогдсон албан журмаа төлж чадахгүй байдалд хүрээд, Манал /ногоон/ гэгчийг малчнаараа ажиллуулж, өв хөрөнгө өвлүүлэх үр хүүхэдгүй байсан учир тэр Маналд өөрийн малаасаа таслан өгч байсан байдаг. Тэр Ногоон Манал гэгч нь Төв аймаг, Улаанбаатар чиглэл рүү гурван хүрэн азарга зарсан байдаг. Энэ гурван хүрэн азарга тухайн үедээ Дамдингийн хүрэн, Гэсэрваанийн хүрэн, Багаа сайдын хүрэн гэх нэрээр улсын наадмуудад олон удаа түрүү, айраг хүртэж байсан гэх баримтууд байдаг аж.
-1958 оны улсын их баяр наадамд түрүү, аман хүзүүнд тус сумаас гаралтай хоёр хүрэн азарга хурдалж байсан тухай ахмад настнууд ярьдаг. Хэнтий аймгийн Жаргалтхаан сумаас гаралтай хэмээн зурагтаар ярьж байсан гэдэг.
-1959 онд Г.Маналын хүрэн соёолон улсад түрүү магнай
-1973 онд аймаг байгуулагдсаны 50 жилийн ойн баяр наадамд Чулуут багийн уяач Жигмэдийн Дагвабүслүүрийн хээр азарга түрүүлснийг ухрааж, аман хүзүүдсэн болгон барьж байжээ.
-1983 онд Дагвабүслүүрийн шар хээр азарга аймгийн 60 жилд түрүүлсэн
-1990 онд Монголын нууц товчооны 750 жилийн ойн их даншиг наадамд Д.Эрдэнээгийн шар хээр азарга айргийн тавд
-1998 онд Улсын их баяр наадамд С.Төртогтохын хар азарга аман хүзүү
-2000 онд Өвгөн ноёны нэрэмжит Зүүн бүсийн наадамд Шар-Өвгөний зээрд халзан морь есөд
-Мөн улсын баяр наадамд Жаргалтхаан сумын харьяат Дэжидийн Намсрай, Н.Намсрай нарын уяачдын хурдан морьд айраг, түрүүнд хурдалж байсан байдаг юм.
Хурдан азарга, морьдтой ахмад уяачдыг дурсвал:
-Батын Доржсүрэнгийн хээр азарга, улаан морь,
-Гонжий Гомбосүрэнгийн саарал азарга, Юндэндоржийн саарал, Маагийн Доржийн зээрд, Базарын хул, Цэдэн Ишийн ухаа, Сосорын цагаан морь, Жалын Гаваагийн ногоон азарга, Цэвэгжавын хээр азарга, матар Пүрэвдоржийн хээр азарга, толгой Цэндсүрэнгийн зээрд азарга, Доржийн саарал азарга гээд бүгд “Гонжий” адуу,
-Уяач шинжээч “Жаал” Дашийн цавьдар,
-“Сөөнөн” Гомбын хээр азарга, босоо улаан морь, улаан азарга, хүрэн азарга, “Баавгай” Цэрэндоржийн цагаан морь, “Жаал” Дашийн хээр морь, Гэсэрвааний хүрэн. Бүгд “Сөөнөн” адуу
-Гүрийн Лувсандоржийн хээр,
-Тамзавын Лувсандоржийн Авдай хээр
-Дагвабүслүүрийн шар хээр, С.Ар-Үрийн хээр
-Дулаан Дамдинжав, “Эмгэний” Шагдарсүрэн
Хурдан азарганаас дурдвал:
Дамдины хүрэн, Зундуйн саарал, Валя зээрд, Балжирын ногоон, Тумбаа хүрэн, Д.Сандагдоржийн хээр, Цэдэн-Ишийн ухаа, хүрэн, Сосорын хонгор, Бат-Очирын халиун, Г.Махвалын зэгэл, Дамдинпүрэвийн халтар, Г.Дагвын хонгор, Долгордагвын цавьдар, Ц.Баасанжавын ногоон, С.Ар-Үрийн хээр, Г.Туяагийн хонгор, Г.Равжирын хээр, Пэрэнлэйн цоохор, Төнхтуяагийн цавьдар, Эрдэнээгийн хул, Сэсээрийн хүрэн, хул, Ц.Цогбатын хээр, Г.Магсаржавын шар хээр, хонгор, Банзрагчийн саарал, Н.Баасанжавын халтар, Шар-Өвгөний зэгэл, С.Төртогтохын халтар,
Хурдан их насны морьдоос дурдвал:
Гэрэлмоломын улаан, Бажаа улаан, Цэрэндоржийн халзан, С.Ар-Үрийн халиун, Хайвдагвын хонгор, Шаравдоржийн шарга, хул, Шийтэрийн хар, Долгордагвын улаан, Баяжихын хүрэн, Бадарчийн ногоон, Сосорын ухаа, Сандагдоржийн ухаа, Зундуйн саарал, Шар-Өвгөний зээрд халзан, Г.Дагвын “чемодан” зээрд, Валя хонгор, Бадралын цавьдар, Сосорын хонгор, В.Энхбаярын хул, Махвалын шарга, Сэсээрийн хонгор, Г.Равжирын хээр, Г.Магсаржавын хонгор, шарга, Ш.Даваасүрэнгийн шар хээр, хүрэн, Д.Эрдэнэ-Очирын зээрд, Ш.Түмэнжаргалын зээрд халзан зэрэг буянтай хурдан хүлгүүд олон төржээ.
Гэлэгийн Туяагийн унаган хонгор
Аймгийн алдарт уяач Ч.Элбэгсайханд очсоноор 1999 онд улсын баяр наадамд зургаад, 2001 онд улсын баяр наадамд 14-т, “Их хурд-2” наадамд есөд тус тус хурдалж байсан гэдэг.
Чанцалын саарал
Чанцалын саарал гэдэг хурдан азарга нь 1970-1980-аад онд ид хурдалж байсан бөгөөд аймгийн наадамд нэг, сумын наадамд гурван удаа түрүүлж байжээ. Түүний үр төлөөс орон нутагтаа болон улс даяар алдаршсан хурдан хүлгүүд төрөн гарч олон түрүү айраг авсан амжилтууд бий. Монголын нэрт хурдан хүлгүүдийн нэг Хэнтий аймгийн Цэнхэрмандал сумын харьяат Ц.Сандагдорж агсны хар азарга нь эх талаасаа Чанцалын саарал угшилтай. Бага наснаасаа жигд хурдалж, сум орон нутагтаа түрүүлж айрагдаж байгаад долоон настайдаа Хэнтий аймгийн 70 жилийн ойд түрүү, 11 настайдаа улсын баяр наадамд аман хүзүү, Өвгөн ноёны наадамд түрүү, анхны “Их хурд”-д айргийн тавд хурдалж Монголын үнэнхүү урдан ажнай болохоо батлан харуулсан юм. 1998 онд Улсын их баяр наадамд аман хүзүүнд хурдалсан С.Төртогтохын халтар азарга эцэг талаараа Чанцалын саарлын угшилтай.
Манлай уяач Ц.Баастын хонгор халзан
Баяжихын унаган хонгор халзан морь улс, бүсийн наадамд дөрөв айрагдаж, сумдын наадамд дөрвөн удаа түрүүлж, Монголын шигшмэл хурдан морьдын “Их хурд-1” наадамд 10-т, “Их хурд-2” наадамд зургаад хурдалсан цуутай хурдан хүлгүүд байлаа.
С.Ар-Үрийн хээр азарга
Жаргалтхаан суманд Дэнсмаа зээрд гэх азарга 9 удаа түрүүлсэн гэдэг. Түүний үр шар хээр хязаалан үрээг Ж.Дагвабүслүүр авч адуундаа азарга тавьжээ. Шар хээр азарга нь наадамд олон айраг, түрүү авсан хурдан азарга байв. Түүний үр С.Ар-Үрийн хээр азарга дааганаасаа хязаалан болтлоо сумандаа айрагдаж, азарга болоод сумын наадамд 3 түрүүлж, Хэнтий аймгийн 60 жилийн ойд түрүүлж, 18 настайдаа Багануур дүүргийн уяач Чойжилсүрэнгийн Элбэгсайхан авсанаас хойш сум, дүүргийн 10 гаруй наадамд түрүүлсэн бөгөөд “Өвгөн хээр” нэрээр алдаршсан билээ. Элбэгсайхан нь энэхүү азарганы төлийг дөрвөн жил авч байгаад 23 настайд нь эзэнд нь буюу С.Ар-Үр уяачид ёс төртэйгөөр буцааж бэлэглэсэн тухайгаа ярилцлагадаа дурдсан байдаг. Хээр азарганы 10 гаруй хурдан ажнай төрсөн гэдэг. Жишээ нь: Улсын начин, Тод манлай уяач Дуламсүрэнд бэлэглэсэн “Элбэг хээр” гэх мэтчилэн.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
203.91.115.48
Энэ нутгийн адууны удам угшлын талаар бичиж байгаад нь талархууштай гэхдээ зарим нэг зүйлийг орхигдуулсан байж болохгүй энэ нутгийн адууны тухай бичнэ гэвэл хүний тухай бичих байхаа
Reply