Алаг адуут Равжаа

Хурд таних мэлмий олдмол бус заяагдмал гэж боддог хүний нэг нь би. Адууг мэдрэх мэдрэмж, олж таних мэлмий хоёр ангид гэсэн санаа л даа. Мэдрэмжийг хүн уйгагүй хөдөлмөр хичээл зүтгэлийн шимээр бий болгож болно. Тиймээс олдмол. Харин мэлмийг бий болгох боломжгүй юм. Иймээс заяагдмал.
Одоо танд танилцуулах эрхмийг би заяагдмал тавилантай хүн хэмээн бодож байна.Учир нь түүний заасан болгон хурдалдаг. Эзэн нь хүртэл итгэж ядаж байхад түрүүлж л байдаг.Тийм л билиг танхай авьяастан юм. Түүнийг Чимэдийн Равжаа гэнэ. 1907 оны хонин жил хүний ганц хүү болон мэндэлсэн. Дээрээ нэг эгчтэй, доороо нэг дүүтэй. Замбуутивд заларсан 90 гаруй жилээ ганц биеэр өнгөрөөсөн. Өргөмөл ганц хүүтай. Орчлонгийн эрээн барааныг огоорч, сайн хүлэг, сайхан ажнайд л бүхнээ тавьдаг нэгэн байж. Эх орны дуудлага хүлээн авч Дорнодын Баянтүмэнд олон жилийн алба хаахдаа морь уяхад суралцсан гэх.
Харьж ирсэн цагаас унах сайхан морь, уях сайн хүлэгт гар татсангүй. Сөнөдийн Цагаан овоо хүртэл адуу тууж, тэндээсээ сайныг сорчлон авчирсан гээд яривал урт түүх бий. Ер нь түүний хийсэн адууны наймааг тоочиж бичвэл барагдахгүй. Товчхондоо авъя гэснээ авч, өгье гэснээ өгчихдөг зайтай эр байж.
Пуужин хар, Гонд хар, Хулгар хар, Соёолон хээр гээд хурдан хүлгүүд олонтой. Жороо морьд ч цөөнгүй. Гэхдээ алаг адуу давамгай тул нутгийнхан Алаг адуут Равжаа хэмээдэг.
Равжаа адууны наймаа хийхдээ эзэнтэй нь зөвлөхийг үл мэдэх. “Тэр морийг чинь авна” гээд 1000 төгрөг өгдөг. Хөтлөөд л явдаг. Мөнгө мөнгө шиг байх үед 1000 төгрөг гэдэг адуунд ахадсан үнэ тул цааргалзах хүн ч таарахгүй. Дээр нь Равжаа таалж байгаа бол жирийн мал биш гээд харин ч баярлах. Түүний хурд таньж авсан түүх дурдвал олон. Түүнээс нэгийг онцолбол:
Равжаа уяач нас ная шүргэж байхдаа 1000 төгрөгөөр байдасны наймаа хийжээ. Шинэ уснаа хөтөлж ирсэн жороо байдсан гүүг нь авч, жороо морьтой болно гэхийг сонссон Хүүдэг уяач “Миний хар байдсыг авч унагалуулаад. Гарсныг нь жороолуулж, наадамд унана гэж санаа юм байхдаа” хэмээн тохуурхаж байж. Гэтэл өнөө байдас нь унагалж, жороо хар унага гараад насан өөд болтлоо унасан гэдэг.
Равжаа өөрийн уяхыг таниж авахаас гадна, өрөөлийн эвлүүлснийг шинжиж наадам тольдох нь элбэг. Жишээлж цөөнийг дурьдвал:
Нэг жилийн наадмаар гаднаас олон адуу ирж. Равжаа шонгуудыг тойрч хэсэг явснаа Зоригт уяачийн үсэргээ сунгаанд ч гавидаггүй хар үрээг заан “Гаднаас олон адуу ирж. Өнөө шөнийн хоолыг нь базаалттайхан өгчихвөл чиний хар үрээ л хаавал хаана. Үгүй бол өөр хаах адуу байхгүй. Чи хүний үгэнд ордоггүй шүү. Хоолыг нь базаалттай өгөөрэй” гэж. Зоригт “хэдхэн үрээ сунгахад өнгөлж чаддаггүй энэ муу хар ч дээ” гэж бодсоноо их уяачийн үгийг даган хэлснээр нь ойр ойрхон барьж уясаар ахиухан идүүлж. Маргааш нь хар үрээ ижилгүй ирж, “Зоригтын хар мөн үү” хэмээн нутгийнхан шуугиж байсан гэдэг.
Сүмийн гүний сүүлийн даншиг болж, уралдах морьд цугларч. Сурсан зангаараа шон тойрч хэсэг явснаа “Энд нэг эзнээ олоогүй хурд байна” хэмээн Мандах сумаас ирсэн бор азаргыг зааж. Ахиад жаахан явснаа “Хялар Цэдэнжамцын ухаа азарга ч баараагүй юм шив дээ” гэж. Маргааш нь нээрээн бөөн сүүлтэй ухаа азарга тасархай ирж, өнөөх эзнээ олоогүй бор азарга эрүүгээрээ тасдуулан зургаалж байсан гэдэг.
Энэчлэн наадмыг бүрэн зураглаж, айрагдах морьдыг алдалгүй нэрлэдэг алаг адуут Равжаа нас сүүдэр 90 нэлээд гарч бурханд мордсон бөгөөд өдгөө нутгийн буурлууд түүний тухай энэ мэт амтат түүхийг үр хойчдоо бахдан хүүрнэсээр байна.
А.Тэлмэн
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Өчигдөр, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Өчигдөр, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Өчигдөр, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Өчигдөр, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Өчигдөр, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Өчигдөр, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Өчигдөр, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Өчигдөр, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Өчигдөр, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Өчигдөр, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Өчигдөр, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Өчигдөр, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Өчигдөр, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Өчигдөр, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Өчигдөр, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Өчигдөр, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Өчигдөр, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Өчигдөр, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна