Аймгийн Алдарт уяач С.Цэдэнжав: Нагацынхаа бэлэглэсэн хулгар хонгор, түүний үр төлөөр олон жил одтой наадаж байна
Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын уяач С.Цэдэнжавын ярилцлагыг хүргэж байна.
-Нэгэн үе нутаг орондоо дийлж уралддаг байсан хулгар хонгорын тухай яриагаа эхэлье?
-Миний нагац ах нар олон жил хурдан морь уяж, сайн ч хурдлуулж явсан улс. Нагац ах Содном Хэнтийн Галшар чигийн удамтай нэг хулгар хонгор даагыг хавчиг азарганд нь Баян-Овоо сумын наадамд түрүүлгэж байлаа. Түүнээс хойш дөрвөн жил дараалан түрүүгээ алдаагүй хурдан буян даа. Содном ах энэ хурдан хулгараа соёолонд нь надад өгсөн юм. Надад ирээд 1971 онд газар газрын хурд цугласан аймгийн 50 жилийн ойгоор хол тасархай түрүүлж ирэн, хурсан олныг баярлуулж байлаа. Залгаад 1972, 1973 онуудад Цогтцэций сумандаа дараалан түрүүлсэн. Харамсалтай нь түүнээс хойш цаг муудаж, ган зуд болоод хоёр, гурван жил хэртэй уяагүй. Ингээд 1976 онд байхаа, сумын наадамд хулгар хонгор түрүүлж, айргийн дөрвөн адуу түүний төлүүд дараалан орж, цулбуур өргүүлж явсан аатай үе бий. Ер нь манай нутгаар хулгар хонгорын төлүүд эр эмгүй нэлээд тарчихсан. Ямартаа л хүмүүс хулгар хонгорыг эр төлийг нь эмд нь тавьчихгүй юмсан гэж байхав. Их хурдан буянтай, хурдан амьтан л лаа. Төлүүд, төлийнх нь төл хүртэл их хурдан байсан. Ер нь төл их сайтай л даа.
-Яагаад хул хонгор гэсэн юм бэ?
-Азарган үрээнүүд ноцолдож байгаад өрөөсөн чихийг нь хулгар болгочихсон юм. Тэгээд л хулгар болчихгүй юу. 1986 онд хулгар хонгорын төлүүдийг уяж наадамд ирээд, азаргаа, соёолон хоёр түрүүлгэчихээд, хязаалан үрээгээ үлдээж байлаа. Нэг наадмаас гурван түрүү авахгүй гэсэндээ тэр л дээ. Тэр үзэл бодолдоо бас их үнэнч байжээ. Би ч голдуу сумандаа л нааддаг байлаа. Дээр үед чинь нэгдэл гэж сүрхий албатай. Зуны ид ажлын үед морь уянаа гээд ажлаа орхиод явж болохгүй. Нэгдлийн адуу олон малласан даа.
-Одоо хулгар хонгорын төлүүд бий юу?
-Хулгар хонгорын төлөөс манай сум 13 азарга тавьсан байдаг юм. Одоо ч манайд төлүүдээс нь бий. 1999 оны анхны даншигт төл нь болох халиун морь их насанд 12-оор ирсэн. Миний энэ халиун чинь шүдлэн, хязааландаа хоёр удаа аман хүзүүдэж байлаа. Харин одоо их хурдалж байгаа төл гэвэл Гамбаагийн хул азарга байнна. Бас л манай хулгарын төл. Тэр үед чинь найз нөхөд, ах дүү хамаатан садандаа зүгээр л өгчихдөг байлаа. Яваандаа цаашаа тарсаар нэлэнхүйдээ болчихсон хэрэг. Тэр бүү хэл Дундговийн Мандал-Овоо сум руу хүртэл явчихсан дуулдана лээ. Их хурдан байгаа гэсэн.
-Хулгар хонгорынхоо дээд угшлыг нь сонирхож байв уу?
-Их холоос авсан адуу юм гэнэ лээ. Тэгэхээр асууж сурсан ч эрэл мухардчихаад байгаа юм. Миний нагац буурал Бат-Өлзий гэж сүрхий морь мэддэг хүн байлаа. Ах маань Дорноговь аймгийн засан хүмүүжүүлэх ангид хүмүүжиж байхдаа адуу маллаж, морь уядаг байж л дээ. Тэгсэн нэг удаа засангийн дарга нь “чи тийм сүрхий морь уядаг юм бол Дорноговь аймгийн наадамд зургаан насны морь түрүүлгэчихвэл чөлөөлье” гэсэн байгаа юм. Тэгээд аймгийн наадамд таван насны морьд уяж уралдуулсан нь түрүүлээд, нэг насанд аман хүзүүдүүлжээ. Ингээд засангаас чөлөөлөгдөхөд дуртай адуугаа авахыг зөвшөөрч, хулгар хонгор даагыг авсан гэдэг юм.
-Аймгийн наадамд зургаан нас түрүүлгэсэн гэхээр айхтар уяач байж дээ?
-Тийм шүү. Гярхай уяач байсан шиг байгаа юм. Миний нагац ах Содном чинь тэр хүний төрсөн дүү нь. Би ахыгаа аав л гэдэг. Аав маань морь мал их сайн хатгана, ханана. Айл саахалтынхан маань морь хатгуулах гээд дараалдаг байлаа шүү дээ. Морь мал хатгана гэдэг чинь улирлын чанартай. Өвөл ес эхэлсэн үед хатгахгүй морь өрөөл татанхай болчихно гээд гараа ч хөдөлгөдөггүй байж билээ. Харамсалтай нь би тэр эрдмийг аав шигээ гаргууд сурсангүй дээ. Яахав ойр зууртаа л хатгадаг юм. Эмчлээд сүйд болохгүй ч морио буруудахыг мэддэг, гэмтэхээс урьдчилан сэргийлчихнэ. Өөрөө өөртөө болоод л байдаг юм.
-Хүмүүстэй уулзаж байхад нэгдэл нийгэмчилснээс болж шанхын адууны чанар муудсан гэлцэх юм. Та үүнтэй санал нийлдэг үү?
-Тийм шүү. Бодоод үз дээ. Нэгдлийн үед сумын наадамд 7 азарга, 10 даага давхина. Долоохон азарганаас тав нь айрагдана гэхээр ямар наадам болдог байсан нь харагдаж байгаа биз. Тэгэхээр адууны чанар муудсан, хурд тасарсан нь нэгдэл нийгэмтэй холбоотой байж болох талтай. Тэгээд ч одоо шиг олон наадам болж байсан биш дээ.
-Ярилцлага маань өндөрлөж байна. Сүүлийн асуултыг танд үлдээе.
-Баярлалаа. Монголын ард түмэндээ сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе.
А.Мөнх
5 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
64.119.24.158
Dund govi aimagt mandalovoo sum gj bdaggvi ym umnugoviin mandalovoo sum gj bdag ymaa
Reply59.153.113.120
Хууч яриа сайхан санагдавч найруулга зөв бичиг гэж алдаа их л юм
Reply202.21.108.25
Ингэж замбараагүй ярьдаг ч хүн биш шүү
Reply202.126.88.146
Сайн байна уу, Арай л замбараагүй ярилцлага гэхээсээ нэг нөхөр бодож байгаад өөрийнхөө хэллэгээрээ бичих гэж оромдсон юм байна. Засаж гаргавал зүгээр байна даа. Энэ хүн миний нагац ах юм.
Reply66.181.161.17
tiim bn ih bolhi ewluuleg bolj