ТҮМНИЙ ХҮНДЛЭЛ ХҮЛЭЭСЭН ДАРХАН ТҮМЭН ЭХ

А.Тэлмэн
2012 оны 4-р сарын 27 -нд

Энэ цагтаа гайхагдсан эгнэшгүй хурдан хүлэг хэмээн хүлээн зөвшөөрөгддөг цөөхөн адууны нэг нь Тод манлай уяач Э.Эрдэнэчулууны хоёр шарга. Авто баазын жолооч морь сонирхох болсон нь 1990 он бөгөөд түүнээс долоон жилийн дараа Том шарга даагандаа улсын баяр наадамд айрагдаж, мөрөөдлийг нь биелүүлж байжээ. Унаган адуугаараа уралдахыг урьтал болгосон Тод манлай уяач Э.Эрдэнэчулуун Тогоруу халтар түүний үр төл өөрийг  нь уяач болгосон хэмээн ярих дуртай. Эзнээ уяач болгож, энэ цагийн шилмэл хурдан хүлгээр тодорсон “Дархан Түмэн-Эх” буюу Бага шаргын түүхийг хүргэж байна.

Шарга азарганы угшил гарвалын үүх түүх нэлээд ярвигтай. Эцэг нь улсад гурав түрүүлж, нэг айрагдсан морин тойруулгын Тогоруу халтар гэж хурдан азарга. Одоо Баруунхараад амьдарч буй Монгол улсын Алдарт уяач Орос хэмээх Болд халтар азаргыг тойруулгат тамирчин байсан Гомбо гэгч залууд худалджээ. Найзаасаа Гомбо гэдэг залууд нэг хурдан азарга байна гэдгийг сонссон Э.Эрдэнэчулуун эртнээс бодож явсан эрлийз үрээгээр азарга тавих хүслээ гүйцээхээр очоод ярьж тохирсон гэдэг. Гэвч удалгүй халтар азарга хэний өмч болох талаар маргаан дэгдэж, сүүлдээ шүүх цагдаадаа тулжээ. Хурдан буянаасаа саламгүй санагдаад тухайн үед тойруулгын дарга байсан Даваадоржид гурван сая төгрөг амласан ч нааштай хариу сонсож чадсангүй. Харин ч халтар азаргыг зарсан Гомбо тойруулгын адуу хариулж байсан хэд хэдэн хүн энэ хэрэгт холбогдчих гээд байхаар нь арга буюу буцаан өгсөн гэдэг. Шарга азарганы эцгийн түүх ийм бол эхийн түүх нь ч бас л сонин. Э.Эрдэнэчулуун Тод манлайн гэргийг морь малд хайртай нөхрийгөө дагаад зунжин хөдөөгүүр явахаас татгалздаггүй бүсгүй байсан хэмээн уяачид ярьдаг. Гэтэл элэгний маш хүнд өвчин тусаж цагаан гүүний саам уух хэрэгтэй болжээ. Тэгээд Хэнтий аймгийн Галшир сумаас охин шарга унагатай цагаан гүү авсан нь цуут хоёр шаргын эх нь юм. Цагаан гүү дараа жил нь хусарч, хоёр жил сүүгээ уулгасан бөгөөд анхны төл нь Том шарга юм. Зөвхөн хоёр шарга ч гэлтгүй халтар азарганы эр төл болгон хурдалж байгаа хэмээн Э.Эрдэнэчулуун манлай бахдан өгүүлдэг. Морь мэдэх хүмүүс Тогоруу халтар азаргыг галбир сайтай харин Том шаргыг зүрх зоригтой, Бага шаргыг гоёмсог хэмээн дүгнэдэг. Бага шарга хөлийн хурдтай бол Том шарга хүч чадлын хувьд эрхгүй ялгардаг. Тиймээс Бага шаргад зөөлөн уяа шаардагддаг ажээ.

САЙН ХҮЛЭГ
ЭЗНЭЭ АВАРДАГ

Э.Эрдэнэчулуун Тод манлай энэ үгийг хэлэх дуртай. Учир нь Бага шарга хайрт гэргийнх нь хагалгааны зардлыг нэг жилийн бай шагналаараа бүрдүүлж байсан хамар шархируулам түүх бий. Гэргийнх нь элэгний өвчин хүндэрсээр 2004 гэхэд зайлшгүй элэг солиулах мэс засал хийлгэх хэрэгтэй болсон ба нэг биш хоёр удаа энэ хүнд хагалгааг хийлгэжээ. Бээжинд хийсэн хагалгаа 60 сая төгрөгний үнэтэй байсан бөгөөд Бага шарга тэр жилийнхээ дөрвөн том наадамд түрүүлэн хоёр жийпээр шагнуулж, түүнийг нь зарж эмчилгээний зардлыг төлсөн гэдэг. Тиймээс Э.Эрдэнэчулуун “Бага шаргын хувьд ид уралддаг насандаа яваа. Гэхдээ эв нь таарахгүй бол шахахгүй. Хийдгээ хийсэн хүлэг. Тэгээд ч олон жил морь уяхаар өрөвдөөд байдаг болчихдог юм байна” хэмээн сэтгэлээ уудалж байсан удаатай. Дархан Түмэн эх буюу Бага шарга өдгөө “Мон-Уран” ХХК-ний захирал Б.Наранхүүгийн нэр дээр цоллогддог бөгөөд моринд элэгтэйг нь үнэлж бэлэглэсэн хэмээдэг.
"Тод магнай" сэтгүүл анхны дугаар

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна