Алаг морьт Л.Дандар баатар
Халх голын байлдаанд анги нэгтгэлээ чадамгай удирдаж, өөрийн бие, авьяас мэдлэг, хүч самбаагаа дайчлан, зориг хатуужлын гайхамшгийг үзүүлж, үнэнч шударгаар эрэлхэг байлдаж явсан Лодонгийн Дандар нь 1914 онд одоогийн Булган аймгийн Бүрэгхангай сумын нутаг "Рашаант" гэдэг газар ядуу эмэгтэй Чойдогийн Аюушийн ууган хүү болон мэндэлжээ. Найман нас хүртлээ төрсөн эхийнхээ гар дээр хүмүүжиж байгаад Лодонгийн Лувсан гэгчид үрчлэгджээ. Лувсан бол эхнэр хүүхэдтэй байхыг эгнэгт цээрлэн үздэг, угийн гэлэн санваартан тул Дандарыг өөрийнхөө эцэг Лодонгоороо овоглуулсан байна. Тэрхүү Лодон гэгч нь 88 хол давж насалсан боловч ухаан цэлмэг, аж төрөхийн агуу ухаанаа үр хүүхэд, төрөл төрөгсөддөө өвлүүлсэн буянтай буурал санжээ. Дандар хүү лам болъё гэж бодон хийдэд шавилан суусан ч түүний сонирхох зүйл биш байсныг ойлгон хийдээс гарч малаа маллаж, ан гөрөө хийж байв. Мөн ойр зуурын наадамд барилдаж, сумын "заан" цол олжээ. Яваандаа их бага ямар ч бөхөд тонгоргоо мэх хийдэг болж, унаанд чадмаг, хүн танина, газар мэднэ гэгдэж хэсэг зуур сумын зарлагын алба хааж байгаад цагийн эрхэнд нас биед хүрч 1935 онд ардын цэргийн албанд мордсоноор Дандар хүүгийн эр цэргийн амьдрал эхэлсэн түүхтэй. Ийн Монгол Улсын гарамгай баатар маань хорин нэгэн насандаа Ардын цэрэгт татагдан Улаанбаатар хотноо ирж, хотын харуулын суманд цэргийн алба хааж хэдэн сар болоод, тэр жилдээ ЗХУ-ын Тамбов хотын цэргийн сургуульд суралцан 1938 онд амжилттай төгсчээ. 1939 оны эхээр эх орондоо ирэхэд зүүн хил хязгаар түгшүүртэй болсон үе байв.
Залуу дэслэгч Л.Дандар Тамсагийн 6 дугаар дивизийн 17 дугаар морьт хороог удирдахаар хүлээн авчээ. 1939 оны Халхын голын байлдаанд хошууч Ч. Шаарийбуугийн командалсан 6 дугаар морьт дивиз гал мэсийг сөрөн хамгийн түрүүнд тулалдаанд оржээ. Дандар баатар дайчин нөхөддөө:
- "Самуурай нар бузар савраа уртаар сунгаж байна. Тэр саврыг огтлох цаг одоо болсон! Байлдагчид аа! Сэлмээ чанга атгаж мордогтун! Монгол морь хурдан бөгөөд манай цэргийн сэлэм хурц... Эх орныхоо төлөө!" хэмээн сүрлэг чанга дуугаар уриалан ирт сэлмээ хуйнаас нь суга татан өргөхөд нь аргамаг алаг морь нь эзэрхэг дайсны өөдөөс дайран ороход бэлнээ харуулах мэт дүүхэлзэн тогтож яддаг байжээ.
Дайнд орохын өмнө Дэслэгч Дандар унаа олж авахаар цэргийн агтчин Осортой уулзжээ. “Овоо морьдыг нь цэргүүд шилчихсэн дээ. Голдуу боос гүү, хангал догшин эсвэл хашин морьд л үлдсэн” гэж Осор хэлж. Үлдсэн агтны дотор Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сумын ард Дамдинжавын улсын баяр наадамд олон жил түрүүлсэн хүрэн халзан, алаг морь зэрэг хэдэн сайн морьд байжээ. Алаг морийг Дандар сонгон авсан байна. Дандар баатар “Миний алаг олон дайн тулалдаанд орж, дөрвөн удаа шархатсан гэж дурсан ярьсан байдаг. Алаг морийг гаднаас нь харахад бие жижигхэн хашин болов уу гэмээр атал тулалдаанд орохын цагт сүр жавхаа, золбоо хийморь нь бадран, хөдөлгөөн түргэн, хурд сайтай болдог байсан гэж Дандарын дайчин нөхөд нь дурсан ярьдаг байж. Алаг морио унаж, сэлмээ далайсан домогт баатарын дүр ард түмний зүрхнээ арилж балархааргүй тод мөр үлдсэн нь эрийн зүрх зориг, авхаалж чадлыг илтгэх буюу. Л. Дандарыг 1939 оны 5 дугаар сарын 29 -нд Улсын бага хурлын Тэргүүлэгчдийн зарлигаар Сүхбаатрын одон, Байлдааны гавьяаны улаан тугийн одонгоор шагнасны дээр 1939 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр БНМАУ-ын Бага хурлын Тэргүүлэгчид, Ардын сайд нарын зөвлөлийн гишүүдийн хамтарсан 60 дугаар тогтоолоор БНМАУ-ын баатар цол олгох тухай яригдахад Маршал Х.Чойбалсан "Дандарт зүгээр нэг улсын баатар цол олгож болохгүй. Чимэг нэм!" гээд "Гарамгай" гэдэг чимэг нэмжээ. Тэгэхлээр манай Дандар баатар маань жирийн нэг баатар байгаагүйг эндээс тод томруун харж болох юм.
Ш.Бадамаа
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
202.126.89.105
гое бнааа илүү ихийг уншимааар өн
Reply