Баадуу адуу

Уяач Ц.Доржийн их хүрэн, их алаг, дэлдэн хүрэн гэхчилэн хурдан азаргануудын үр төл, төлийн төл гээд 1990 он гэхэд л 60 гаруй азарга олонд тарсан билээ. Эдгээрийн охин төлүүд нь үүнээс хэд дахин олон төрж адуутай болгон авсан байдаг. 1989 онд Мөнххаан сумын 2-р багийнхан буюу “баадуу” хэмээх Дорж гуайн багийнхан 6 түрүүний наадам хийж морь уралдуулж байсан нь сонирхол татаж байлаа. Энэ багийнхан сумын наадмын 6 түрүү, 6 аман хүзүүг дангаараа авсныг тэмдэглэж баяр хийсэн байна.
Хамгийн сонирхолтой нь 5 түрүү, 6 аман хүзүү нь уяач Ц.Доржийн адууны удам угшлынх байсан байдаг. Уяачдын дунд амнаасаа болж  “баадуу” Дорж гэх хочтой болчихсон болохоор бие биендээ баадуу адууны морь түрүүллээ, айрагдлаа гэж хэлсээр “ баадуу адуу“ гэж яригдах болжээ. Мөнххаан сумын бураа Пүрэвжав, эрүү Лхагваа, уяач Ц.Доржийн том хүү Сайнбаяр нарт хурдны гол цөм нь одоо ч байсаар байна.  
Баадуу адууны үр төлөөс Сүхбаатар аймгийн Асгат сум, Халзан суманд ч их тарж, тэндээс хурд тодорсоор л байдаг.
 Асгат сумын уяач Баярсайхан Бүрэнцогтын уурхайд хэсгийн төлөөлөгч байхдаа баадуу Ц.Доржоос  их алаг азарганы үр хүрэн үрээ, шарга гүүтэй авч Асгат сумандаа аваачсан байна. Баярсайхан уяач Асгат сумандаа их хурдлуулсан, одоо ч сайн хурдлуулж байгаа  билээ. Мөн 1980 оноос өмнө сумын дарга байсан Гөлгөө “баадуу” угшлын буюу их алагийн төлийн төл гадсан сартай бэлбэсэн хүрэн үрээг салхин Намсрайгаас авч Халзан суманд аваачсан байдаг.  Түүний үр төл тэнд их тарж, 2008 онд Алтан-Овоонд түрүүлдэг Будын халзан азаргыг Гөлгөөгийн аваачсан бэлбэсэнгийн төлийн төл гэж Халзан сумын хийдийн хамба лам Магсар гуай ярьдаг ажээ. Энэ наадмаар их насанд түрүүлж үзэгчдийн дунд  орж ирээд үхчихдэг Онгуугийн уясан алаг морь мөн л баадуу Доржийн их алагийн удам байв. 2001 онд улсын 80 жилийн ойн баяр наадмаар түрүүлсэн Дарамренчингийн алаг азарга, их насны сайд Женко Х.Баттулгын алаг морь, улсад соёолон түрүүлсэн сайд Г.Батхүүгийн алаг морь зэрэг олон хурдыг нэрлэж болно. Энэ бүгдийг товчлоод “баадуу адуу” гэж ярьдаг нь ч аргагүй биз. 
Азарга гүүний тохироог тааруулна гэдэг тун нарийн ухаан гэдэг.  Түүнийг уяач Ц.Дорж мэддэг л  байж.  Түүний азарга болгон нь хурдалж, гүү болгоноос нь хурдан унага төрдөг нь үүнийг нотолно. Ийм адууг эзнээр нь нэрлэх нь ч аргагүй юм.  “Баадуу адуу” бол худал хэлдэггүй хүн л гэсэн үг дээ! Уяж л чадвал хурдална даа.

Намсрайцэрэнгийн  Санжаадорж  2012.12.25