Галсан бандийн хурдан морь унаач Л.Хуяг: Галсан гуай их сайхан ааштай, тайван хүн байж билээ

 Дорноговь аймгийн Дэлгэрэхийн нэрийн хуудас болсон эрдэмт мэргэн уяачдын нэг, Халхын томоохон угшлуудын нэг Банди адууг үндэслэгч Галсан гэгч ямархан хүн байсан. Түүний нэртэй ямар хурдан буянгууд хурдалж байсан талаар тодруулахаар Сайншанд сумын гуравдугаар багт амьдрагч Хуягтай уулзлаа. Тэрээр 1930-40 оны үед Галсан бандийн морь ид хурдан байх үед унаач нь явсан юм. Ингээд түүний ярьсныг сийрүүлэн хүргэе. 
-Галсан анх хийдэд сууж байгаад төрийн хар хүн болж хийдээс хөндийрөх үед олон түмэн Галсан банди гэж нэр өгсөн байх. Тэр уяач их сайхан ааштай тайван хүн. Би 12-13 настай байхдаа энэ хүний Хоргой буурал, улаан морь, цагаан азарга тэргүүтэнг унаж айраг, түрүү авч явлаа. Нэг удаагийн уралдааныг сайн санаж байна. Өөрийн сумын наадамд тайжийн Магнай хээртэй би улаан морио унаж уралдлаа. 100 орчим их нас оролцсон уралдааны өмнө Галсан гуай надад хэлэхдээ, улаан морь эхлээд гарах байх, тэр чигээр нь явуулаад над дээр ирээрэй, би Ширээ хавьд тосно гэв. Миний улаан гараа сайтай, нүд эрээлжилтэл хөдөлдөг юм чинь олон мориноос ганцаар сугарч гарлаа. Би дотроо их баярлаж энэ чигээрээ түрүүлэх юм бодлоо. Газрын дунд орохын үед нэг хүүхдийн хашгирах чимээ гарсан нь тайжийн Магнай хээр хүрч ирээд зуузай холболоо. Тэгээд л Магнай түрүүлж, би аман хүзүүдлээ.
Тэр хүний тухай олон зүйл мартжээ. Их морийг ойролцоогоор сарын өмнө барьж 14-15 удаа хөлсөлж ажил их хийдэг санагдах юм. Тайж адуу газрын холд сайн, банди адуу торгон уяатай гэж ярьдаг байлаа.
Галсан гуай Лхамсүрэн гэдэг хөгшинтэй байсан. Өргөн уул, Баруун, Зүүн хундай Байшинт хөндлөн голоор нутагтай энэ айл тийм их баян ч биш, боломжийн малтай 5-6 азарга адуутай, 50-60 орчим үхэртэй, 20-30 тэмээтэй, хэдэн зуун хоньтой л байсан. Хүний хүүхдээр морь унуулаад тэр үеийн хүмүүс юм өгөх нь ховор шүү дээ. Тэр айл нэг модон тагштай цагаан ёотон надад өгч байсныг мэднэ. Ингээд л Галсан бандийн хурдангууд Өвгөний зэгэлээр шувтарсан гэх яриа үнэний хувь бий. Нэгдэлжих адуу мал замбараа алдахад хурдан удам юу болсныг хэн мэдлээ, тал талд бутарч мэдэгдэхээ больсон ч мал аминд очоод хурд дахин сэргэх үе эхэлжээ.
1993 он
Л.Сандуй