Аймгийн Алдарт уяач Г.Баяржаргал:Хонгор азарга аймгийнхаа ойд бараг түрүүлсэн

Сүхбаатар аймгийн Уулбаян сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач Г.Баяржаргал өнөөдрийн зочны буланд тухалж байна. Аймгийнхаа 70 жилийн ойгоор  хонгор азаргаа аман хүзүүнд хурдлуулсан тэрээр ийн ярьсан юм.

-Аймгийнхаа 70 жилийн ойд хонгор азаргаа аман хүзүүнд хурдлуулсан. Азаргандаа хэр найдлага тавьж байв?
-Найдалгүй яахав. Өмнө нь сумынхаа наадамд замбараагүй хол түрүүлсэн  байсан л даа. Дундуур эргэж урагшилсаар байгаад барианаас хоёр километр зайтай байхад гурав дээр явж байсан.Тэгэхэд нь харчихаад “өнөө жил надад олдохгүй боломж” гэж бодоод залбирч байтал түрүүлэхээ шахаад аман хүзүүдсэн дээ. Ний нуугүй хэлэхэд саарал азарганы хүүхэд толгой руу нь гуядчихсан юм шүү дээ. Дараа нь би тэр хүүхдэд “ахын дүү ахиж алтан туурайтын толгой руу битгий гуядаарай” гэж хэлсэн.
-Азарганыхаа удам угшил, амжилтын талаар яриач?
-2008 онд Мөнххаан сумын уугуул Цэдэвдоржийн Баттүвшин гэдэг хүнээс сумынхаа баяр наадамд аман хүзүүдсэн цагаан хонгор даагыг нь худалдаж авсан. Хонгор үрээ над дээр ирээд Уулбаян сумын наадамд түрүүлж, долоо хоногийн дараа Түмэнцогт сумын 30 жилийн ойд мөн л түрүүлсэн. Түүнийхээ дараа Алтан-Овооны тахилга наадамд 11-ээр давхиж, намар нь Дэлгэр овооны тахилга наадамд дөрөвлөн тэр жилийн наадмаа өндөрлөж байлаа.
-Шүдлэндээ яаж давхисан бэ?
-Уулбаян сумынхаа наадамд гуравлаад, Бүрэнцогтын уурхайн ойд түрүүлсэн. Түүний дараа 2010, 2011 онд сумынхаа баяр наадамд, 2012 онд аймгийнхаа 70 жилийн ойд тус тус аман хүзүүдсэн. Ер нь хонгор азарга 11 уралдаж, 9 түрүүлж, айрагдсан адуу.
-Хонгор азаргандаа хэдэн гүү хураалгасан бэ? Эр унага гарч байна уу?
-Хонгор азарга энэ жил долоон настай. Энэ хавар эхний төлүүд нь гарч эр, охин хоёр хонгор унага гарсан. Ирэх жилээс хонгор даагаа уяна даа.
-Хонгор азарганд үнэ хаяж худалдан авах санал ирж байв уу?
-Дааганаас нь эхлээд үнэ хаяж байсан. Би өөрөө зарах сонирхолгүй болохоор саналыг нь хүлээж авдаггүй юм. Ер нь адуунд их хайртай, харам шүү. Морио эхнэр, хүүхдийнхээ дараа л тавина. Ямар сайндаа шөнө зүүдлээд унтаж чадахгүй байхав. Хонгор азарганы хоёр гүүг унагалахыг хүлээгээд догдлоод байсан чинь шөнө нь хоёр эр унага гарчихаад уяж байна гэж гэж зүүдэлсэн. /инээв/ Гүүнүүд унагалж одоо л нэг санаа амарч байна.
-Эцгийн шийрийг хатаах хурд төрөө байлгүй дээ. Хонгор азаргаа энэ жил хаана уралдуулах бодолтой байгаа вэ?
-Байдлыг нь харж байгаад л болно доо. Миний хонгор азарганы нэг онцлог гэвэл айхтар тэжээл идээд, эм тариа хийлгээд байдаггүй. Тэр жилийнхээ тарга тэвээрэг хүчээр уралддаг адуу байгаа юм.
-Яриа эхлэхээс өмнө аавын минь хурдан хээр азарга гэж яриад байсан. Баяржаргал удам дамжсан уяач байх нь ээ?
-Тиймээ. Миний аав Жамбын Гомбосүрэнгийн хурдан хээр азарга сумынхаа 60 жилийн ойгоор түрүүлж байсан юм билээ. Түүний төл бага хээр азарга сумандаа олон айрагдсан. Аавын хоёр хээр азарганы дараа сүүлгүй хар будан азарга их хурдалж олон жил айрагдсан. Түүний үр төл цагаан азарга даагандаа Өвөрхангай аймгийн 80 жилийн ой болон Онгон сумын 80 жилийн ойд тус тус тавлаж байлаа. Тэр цагаан азарга хавчиг хүртлээ ер нь айраг, түрүү алдаагүй дээ. Одоо үр төл нь залган хурдалж байна. Цагаан азарганы төл даага “Жавхлант шаргын хурд”-д тавд давхиж байсан удаатай. Ийнхүү аавын минь хурдан хээрүүдийн төл өнөө хэр хурдалж, намайг 2012 онд аймгийн Алдарт уяач цолтой болгосон.
-Хэзээнээс бие даан морь уях болсон бэ?
-2002 оноос эхлэн морь уяж, тэр жилээ л сумынхаа баяр наадамд хонгор соёолон түрүүлгэн хэд хэдэн айраг авсан.
-Гомбосүрэн гуай ямар цолтой вэ?
-Миний аав ямар нэг цолгүй ээ. Морио уралдуулж, монгол наадмаа чимж явсан жирийн сайхан уяач байлаа. Манай өвөө шилмэл адуутай, улсын аварга малчин  Жамба гэж хүн байсан. Ийм сайхан дээдсийнхээ үйл хэргийг үргэлжлүүлж миний том ах Энхбаатар, бид хоёр морь уяж байна.
-Баяр бахдал дүүрэн олон сайхан наадам өмнө тань хүлээж байгаа гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Уясан нь хурдан, унасан нь жороо байх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
-Баярлалаа, та бүхний ажилд өндөр амжилт хүсье.

Д.Ирмүүн