Мянган хүлгийн магнайд дүүлэгч Д.Батбаатарын хүрэн

1999 онд Баянхонгор аймагт 1008 морь уралдаж Монгол даяар дуулиан тарив. Мянган  хурдан хүлгийн магнайд хурдалсан ажнай нь Баянхонгор аймгийн Баян-Овоо сумын залуу уяач Дашцэрэнгийн Батбаатарын битүү шахуу хүрэн морь. Наадамчин олны таамгыг эвдэж түмэн эхээр тодорсон хүрэн морь Баян-Овоо сумын харьяат Чулууны аймгийнхаа баяр наадамд хоёронтоо зургаалсан хүрэн азарганы төл юм. Дааганд нь Чулуун уяач Д.Батбаатарын хүүд бэлгэнд өгч байсан гэдэг. Халхын мянган хурдан хүлгийн магнайд дүүлсэн хүрэн морь 1997, 1998 онд аймгийнхаа баяр наадамд зургаад хурдлаад,1998 онд Баян-Овоо сумынхаа наадамд айргийн дөрөвт давхисан битүү шахуу адуу.
1999 оны тэр нэгэн өдөр  хурдан их насны морьд гарааны зурхай руу хөдөлж байхуйд морь дагахаар явсан шинжээч А.Батболд “өнөөдөр Баатарын хүрэн түрүүлнэ” хэмээн бэлгэ зөгнөсөн ч хамт явсан нөхөд нь халамцуу хэмээн ойшоогоогүй гэдэг. Гэтэл нэрт шинжээчийн хэлсэнчлэн гуравт явсан Батбаатарын хүрэн морь үзүүр дээрээ дайран түрүүлж, Баян-Овоочуудын магнайг тэнийлгэх нь тэр.
А.Батболд мянган хүлэг дундаас Батбаатарын хүрэнийг онцолсон нь бас ч учиртай. Тэр зун Батбаатар нэг нутгийн Даваадагвынхтай айл зусч байж.Морь шинжээч Батболд Хөвийн тагтад нутаглаж байсан тэднийхнээр очиж хүрэн морины уяа сойлгод хошуу нэмэрлэж байсан учир  халхын хурд чуулсан тэр өдөр тийнхүү ам алджээ.
Монголчууд тэр дундаа хүлгийн хурдыг ирлэгч уяачид аливаад бэлгэ бодож бэлгэшээх нь олонтаа. Батбаатар хүрэн морио хөтлөөд хэсэг нөхдийн хамт наадамд ирж явахдаа овоонд өргөсөн хадганд хөлөө орооцолдуулсан шонхор шувуутай таарч сулласан байна. Хожмоо энэ тухай хүрэн морины эзэн “их эзэн хааны таалалт шувууг чөлөөлсөн болохоор хүрэн морь маань тийнхүү хурдалсан ч байж мэднэ” хэмээн хуучилсан гэдэг.
Хүрэн морины түрүүтэй холбогдсон өөр нэгэн амтат түүх бол Даш-Очир хэмээх нутгийн гартаа уртай буурал хурдан хүлгийн хийморь даллагч тарнийг тасралтгүй уншсаар хоёрын сарын хугацаанд хоёр хулсан хусуур сийлж нэгийг нь Бөмбөгөр сумын харьяат Жагдарын Пүрэвсүрэнд,нөгөөг нь хүрэн морины эзэн Батбаатарт өгчээ. Хожмоо тэрхүү хусуураар Д.Батбаатар даншигт түрүүлсэн хүрэн мориныхоо хөлсийг хусч нутгийн буурлын сэтгэлийн бэлэгт талархан байсан гэдэг.
Б.Долзодмаа