Эрлийз өсвөр адууны нөхөн үржихүй

Сүргийн нөхөн үйлдвэрлэлд тухайн үүлдэрийн онцлог, ашиг шимийн чиглэл голлох нөлөөтэй. Зах зээлийн эдийн засгийн харилцаанд шилжих, мал хувьчлагдснаар малчин бүр азарга адуутай болж, адуун сүргийнхээ үүлдэрлэг байдал, чанарт ихээхэн анхаарч, хурдан үүлдэрийн эрлийү адууг гадаад орнуудаас оруулж орж ирж байна. Цэвэр үүлдэрийн болон эрлийү хээлтүүлэгчийг ашиглан монгол гүүг хээлтүүлэн эрлийз өсвөр адууны тоо нилээд өссөн ч тэдгээрийн зөв зохистой тэжээх арга технологи дутагдаж байна.
Монгол үүлдэрийн азарганд 12-15 гүү ноогдуулж сүрэг бүрдүүлэх тоог 35-40 гэж үздэг. Өсвөр адууны бэлгийн бойжилт 18-20 сартайдаа гүйцэх боловч, жилийн өнгө, цаг агаарын байдлаас хамааран янз бүр байна.
Эрлийз адууг монгол адуунаас арай хожуу буюу соёолонд нь хээлтүүлэгт оруулна. Энэ нь түүний биеийн болон бэлгийн боловсролтой холбоотой юм. Нийлүүлэгт орж эр нь үр тогтоох, эм нь хээл тээх чадвартай болсныг бэлгийн боловсролт гүйцсэн гэж үзнэ. Хээлтэгч, хээлтүүлэгчийн бэлгийн ба биеийн бойжилт зөв явагдсанаар адуун сүрэг хэвийн хэмжээнд нөхөн үржих боломж бүрдэнэ. Бэлгийн бойжилт явагдах нас  нь үүлдэр, ашиг шимийн чиглэл, газар зүйн онцлог, маллагааны нөхцлөөс шалтгаалан харилцан адилгүй байна. Түргэн өсөлттэй үүлдэрт 2 настайгаасаа, нутгийн үүлдэрт 2,5-3,0 настайдаа бэлгийн бойжилт эхлэх боловч азарган үрээнийх арай хожуу 4-5 насандаа явагдана.
Эрлийз өсвөр адууг соёолон насанд  хүрсэн үед ч тарга хүч, биеийн байдлыг харгалзан тэжээллэг, арчилгаа маллагааны хэвийн нөхцөлд 4-5 гүү хураалах ба нугын чанар сайтай өвс 10кг, толгойтой ногоон сүрэл 4,0 кг, хушуу будаа 2,0 кг, хивэг 2,0 кг-аар тэжээж, 8,5-9,7 тэжээлийн нэгж байхаар тооцож, нас гүйцсэн гүү сонгож хураалгах хэрэгтэй. Өсвөр азарганы биеийн өсөлт бүрэн гүйцээгүй, тарга тэвээрэг муухан байвал заавал хээлтүүлэгт оруулах шаардлагагүй. Өсвөр адууг чиглэлтэйгээр өсгөн бойжуулах, шимт бодис сайтай тэжээлээр хангасан тохиолдолд биеийн өсөлт нь эрчимтэй явагдаж бэлгийн бойжилт эрт гүйцдэг.
Адууны үржилд ашиглах хугацаа нь биеийн өсөлт гүйцэж, нийлүүлэгт орсноос эхлэдэг. Энэ нь үүддэрийн онцлогоос болж янз бүр байдаг. Тухайлбал: Уналгын болон хатирч үүлдэрийн адуу 18-20, хүнд ачааны 15-16, Орловын хатирч үүлдэрийн зарим удмын гүү 25-29 жил ашиглагдсан байна.
Д.Больхорлоо монгол үүлдрийн аүаргыг 15-16, гүү 17-18 жил үржилд ашиглах боломжтой гэжээ. Нутгийн шилдэг сайн гүү 20  гаруй жил үржилд ашиглагдаж үр төлөө өгсөн тохиолдолд цөөнгүй байдаг. Гүүний төлөрхөг чанарт түүний эрүүл мэнд, тэжээллэг арчилгаа маллагаа, ажил эдэлгээнд ашиглаж байгаа байдал нөлөөлнө.
Азарганы нөхөн үржих чадварт түүний зан араншин, эрүүл мэнд, нас, тэжээллэг арчилгаа, байгаль цаг уурын нөхцлөөс гадна үрийн хэмжээ, чанар зэрэг үзүүлэлт их нөлөөлнө. Азарганы нэг удаагын харайлтаар өгсөн үрийн хэмжээ 150-200 мл, 1 млүрийн шингэнд 200-400 сая эр бэлгийн эс агуулагдаж байвал хэвийн гэж үзнэ. Зохиомол хээлтүүлэгт ашиглагдаж буй азарганы үрийг 3-5 дахин шингэлж болох боловч шингэн үрийг шингэлэхгүйгээр хээлтүүлэгт ашиглах нь зүйтэй. Хээлтүүлгийн үед азарганы үрийн чанарыг тогтмол шалгаж байхаас гадна тэжээллэг, арчилгаа маллагааг сайжруулж уураг, витамин, эрдэс бодисоор баялаг тэжээлээр тэжээж, тэжээлийн жорд сайн чанарын өвс, будаа, шар лууван, хошуу будаа, арвай, улаан буудай, хивэг, мах ясны гурил зэргийг оруулах хэрэгтэй.