Сумын Алдарт уяач Э.Пүрэвлхам: 2014 он Хутаг-Өндөрийн уяачдын хувьд бахархал дүүрэн сайхан жил байлаа
А.Тэлмэн
2015 оны 1-р сарын 06 -нд
Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумынхан түүхт 90 жилийн ойгоо 2014 онд тэмдэглэсэн билээ. Тус сумын “Хутаг-Өндөрийн хурд” МСУХ-ны тэргүүн, сумын Алдарт уяач Э.Пүрэвлхамын ярилцлагыг хүргэж байна.
-Манлай Вангийн нутаг түүхт 90 жилийн ойгоо тэмдэглэлээ. Баяр наадмын сонин сайхнаас манай уншигчидтай хуваалцаач?
-Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын 90 жилийн ойн баяр наадам долдугаар сарын 20, 21-ний өдрүүдэд өргөн дэлгэр сайхан болж өнгөрлөө. Ойн баяр наадамд Булган, Хөвсгөл, Орхон, Архангай зэрэг аймгийн уяачид ирж оролцон нэг насанд дунджаар 100 гаруй морь уралдаж, Хутаг-Өндөрчүүд маань 12 айраг, түрүүг нь авсан.
-Нутгийн дэвжээгээ хамгаалж амжилттай нааджээ?
-Тиймээ, манай сум эрт үеэсээ хурдтай гэгддэг байсан. Дээр нь сүүлийн үед манай уяачид адуугаа их чанаржуулж байгаа. 2004 оноос хойш зүүн талаас их олон адуу зөөсөн. Мөн хил залгаа Хөвсгөл аймгийн Тариалан сумын адуу их сайжирч тэр хэмжээгээр манайхны адууг сүлж байна.
-Ойдоо хэрхэн бэлэг барьсан бол?
-Бидний зүгээс хурдан морины уралдаанаа ямар нэг будилаангүй зохион байгуулах нь ойдоо барьж буй хамгийн том бэлэг хэмээн үзэж, 30 метр өргөнтэй гарааны төхөөрөмж шинээр хийн, уралдаанч хүүхдийнхээ амь нас аюулгүй байдлыг хангах үүднээс хамгаалалтын хувцас хэрэгслээр бүрэн хангах асуудал дээр хяналт тавьж ажилласан. Мөн уралдсан морьдын бай шагналыг шударга тэгш хүртээх тал дээр нэлээд анхаарсан.
-Шударга тэгш ээ...?
-Зарим уралдааны түрүү морины бай маш өндөр хэрнээ дараа дараагийн, ялангуяа айрагдаагүй морьдын бай харьцангуй бага байдаг шүү дээ. Үүнд уяачид маань сэтгэл хангалуун бус байдаг учраас тэр тал дээр хяналт тавьж, нас болгоны эхний 30 морийг барьж, түрүүлж айрагдсан морьдыг 500.000-1.3 сая, 6-10 хүртлэх морьдыг 300.000, 11-15 хүртэл морьдыг 200.000 хүртэл төгрөгөөр мялаасан. Би буруу санаагүй бол хурдан морины уралдааны бай шагналд нийт 60-аад сая төгрөг зарцуулсан байх шүү.
-Уяач олонтой юу?
-Албан ёсны бүртгэлтэй 130 гаруй уяач бий. Манай сумаас МУ-ын Алдарт уяач цолтон нэг төрсөн нь “Тамирын хурд” хангайн бүсийн уралдаанд хүрэн морио айрагдуулж байсан Дэмбэрэлийн Дэлгэрбаяр юм. Аймгийн Алдарт уяач цолтой 27-28 хүн бий.
-Сумын Алдарт уяачид?
-Сумын цолтой уяач олонтой шүү. Мөн дээхнэ үед амжилт гаргаж байсан өдгөө амьд сэрүүн байгаа Хүлэгч уяач Маналжав гэж сайхан буурал байна. 1990-ээд оны үед аймгийн баяр наадмаас олон айраг, түрүү авч байсан сайн уяач. Мөн 2001 онд сумын МСУХ-г хэсэг нөхдийн хамт үүсгэн байгуулж байсан.
-Гиннесийн уралдаанд оролцсон амжилтаараа хичнээн хүн аймгийн Алдарт уяач болсон бэ?
-Манай сумаас тэр болзлын дагуу хараахан шинэ цолтнууд төрөөгүй ээ. Харин морьтон түмний бахархал болсон тэрхүү түүхэн үйл ажиллагаанд бид 11-үүлээ оролцож, нутаг усныхаа нэрийг өргөсөн.
-Бидний яриа хоёр оны зааг дээр өрнөж байна. Тун удахгүй шинэ он гарна. Өнгөрөгч 2014 оныг хэрхэн дүгнэж байгаа вэ?
-Улиран одож буй 2014 он Хутаг-Өндөрийн уяачдын хувьд бахархал дүүрэн сайхан жил байлаа. Манай сумын уяач Б.Дамдинбазар “Дүнжингаравын хурд-2014” хаврын бүсийн уралдаанд хээр соёолонгоо айргийн тавд хурдлуулсан бол аймгийн МСУХ-ны тэргүүн манай сумын уугуул Ж.Бат-Эрдэнэ улсын наадам болон хангайн бүсийн уралдаанд ногоон үрээгээ тус тус айрагдуулж, сум орон нутгийнхаа нэрийг дуурсган бахтай сайхан наадсан. “Хутаг-Өндөрийн хурд” МСУХ маань уяачдын үзүүлсэн амжилт болон ажил үйлсээрээ тэргүүлж 2010, 2011, 2013 оны аймгийн МСУХ-ны тэргүүний салбараар шалгарч байсан. 2010, 2012 онд аймгийн чанартай бага гурван насны морьдын уралдаанууд, 2011 онд аймгийнхаа хойд бүсийн уралдааныг амжилттай зохион байгуулсан. Өнөө жилийн хувьд ч гэсэн бид сумынхаа баяр наадмаас 12, аймгийн наадмаас дөрвөн айраг, түрүү хүртсэн. Мөн “Бишрэлт гүний хурд”-аас нэг, “Ирээдүйн түмэн эх Булганхангай” аймгийн чанартай уралдаанаас хоёр нийтдээ 14-15 айраг, түрүүтэй аваад байна.
-Тэргүүн өөрөө хэрхэн наадав?
-Сумынхаа 90 жилийн ойн баяр наадамд ногоон хязаалангаа аман хүзүүдүүлсэн.
-Ер нь хэдий үеэс хурдан хүлгийн уяа тааруулж байгаа вэ?
-Миний хувьд 2004 оноос эхлэн хурдан морь сонирхон уяж, Сүхбаатар аймгийн Асгат, Халзан, Мөнххаан, Дарьганга, Сүхбаатар болон Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр зэрэг сумаас 60-аад тооны адуу авсан. Халзан сумын харьяат Ах дүү гурван Алдартын нэг аймгийн Алдарт уяач Рагчаагийн Мөнхтөрийн адуунаас нэлээд авсан. Тэднийхээс авсан адуунууд сайн давхиж байна. Өнгөрсөн жилээс төлүүд нь давхиж байна. Дээрээс нь цаг үеэ дагаад шинэ цагийн адуутай болсон. Өнгөрсөн жил Араб эцэгтэй, тойруулга эхтэй нэг даага авсан. Мөн эрлийз азарганууддаа гурван гүү гишгүүлсэн. Ирэх жилээс төл нь гарах байх.
-Анхны айраг, түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-2009 оны сумын наадамд бор азарга маань хязааландаа түрүүлж амжилтын гараагаа эхэлж байлаа. Түүнээс хойш бор азаргаараа олон жил амжилттай наадаж байна.
-Цолтой юу?
-Сумын Алдарт уяач цолтой. Одоогийн байдлаар аймгийн баяр наадмаас долоон айраг, түрүү хүртээд байна. Миний морьдын уяаг манай хүргэн Ганбат маань тааруулдаг. Бид хоёр 2007 оноос хойш аймгийн баяр наадмаас 17-18 айраг, түрүү хүртээд байна.
-Хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
Б.Долзодмаа
-Манлай Вангийн нутаг түүхт 90 жилийн ойгоо тэмдэглэлээ. Баяр наадмын сонин сайхнаас манай уншигчидтай хуваалцаач?
-Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын 90 жилийн ойн баяр наадам долдугаар сарын 20, 21-ний өдрүүдэд өргөн дэлгэр сайхан болж өнгөрлөө. Ойн баяр наадамд Булган, Хөвсгөл, Орхон, Архангай зэрэг аймгийн уяачид ирж оролцон нэг насанд дунджаар 100 гаруй морь уралдаж, Хутаг-Өндөрчүүд маань 12 айраг, түрүүг нь авсан.
-Нутгийн дэвжээгээ хамгаалж амжилттай нааджээ?
-Тиймээ, манай сум эрт үеэсээ хурдтай гэгддэг байсан. Дээр нь сүүлийн үед манай уяачид адуугаа их чанаржуулж байгаа. 2004 оноос хойш зүүн талаас их олон адуу зөөсөн. Мөн хил залгаа Хөвсгөл аймгийн Тариалан сумын адуу их сайжирч тэр хэмжээгээр манайхны адууг сүлж байна.
-Ойдоо хэрхэн бэлэг барьсан бол?
-Бидний зүгээс хурдан морины уралдаанаа ямар нэг будилаангүй зохион байгуулах нь ойдоо барьж буй хамгийн том бэлэг хэмээн үзэж, 30 метр өргөнтэй гарааны төхөөрөмж шинээр хийн, уралдаанч хүүхдийнхээ амь нас аюулгүй байдлыг хангах үүднээс хамгаалалтын хувцас хэрэгслээр бүрэн хангах асуудал дээр хяналт тавьж ажилласан. Мөн уралдсан морьдын бай шагналыг шударга тэгш хүртээх тал дээр нэлээд анхаарсан.
-Шударга тэгш ээ...?
-Зарим уралдааны түрүү морины бай маш өндөр хэрнээ дараа дараагийн, ялангуяа айрагдаагүй морьдын бай харьцангуй бага байдаг шүү дээ. Үүнд уяачид маань сэтгэл хангалуун бус байдаг учраас тэр тал дээр хяналт тавьж, нас болгоны эхний 30 морийг барьж, түрүүлж айрагдсан морьдыг 500.000-1.3 сая, 6-10 хүртлэх морьдыг 300.000, 11-15 хүртэл морьдыг 200.000 хүртэл төгрөгөөр мялаасан. Би буруу санаагүй бол хурдан морины уралдааны бай шагналд нийт 60-аад сая төгрөг зарцуулсан байх шүү.
-Уяач олонтой юу?
-Албан ёсны бүртгэлтэй 130 гаруй уяач бий. Манай сумаас МУ-ын Алдарт уяач цолтон нэг төрсөн нь “Тамирын хурд” хангайн бүсийн уралдаанд хүрэн морио айрагдуулж байсан Дэмбэрэлийн Дэлгэрбаяр юм. Аймгийн Алдарт уяач цолтой 27-28 хүн бий.
-Сумын Алдарт уяачид?
-Сумын цолтой уяач олонтой шүү. Мөн дээхнэ үед амжилт гаргаж байсан өдгөө амьд сэрүүн байгаа Хүлэгч уяач Маналжав гэж сайхан буурал байна. 1990-ээд оны үед аймгийн баяр наадмаас олон айраг, түрүү авч байсан сайн уяач. Мөн 2001 онд сумын МСУХ-г хэсэг нөхдийн хамт үүсгэн байгуулж байсан.
-Гиннесийн уралдаанд оролцсон амжилтаараа хичнээн хүн аймгийн Алдарт уяач болсон бэ?
-Манай сумаас тэр болзлын дагуу хараахан шинэ цолтнууд төрөөгүй ээ. Харин морьтон түмний бахархал болсон тэрхүү түүхэн үйл ажиллагаанд бид 11-үүлээ оролцож, нутаг усныхаа нэрийг өргөсөн.
-Бидний яриа хоёр оны зааг дээр өрнөж байна. Тун удахгүй шинэ он гарна. Өнгөрөгч 2014 оныг хэрхэн дүгнэж байгаа вэ?
-Улиран одож буй 2014 он Хутаг-Өндөрийн уяачдын хувьд бахархал дүүрэн сайхан жил байлаа. Манай сумын уяач Б.Дамдинбазар “Дүнжингаравын хурд-2014” хаврын бүсийн уралдаанд хээр соёолонгоо айргийн тавд хурдлуулсан бол аймгийн МСУХ-ны тэргүүн манай сумын уугуул Ж.Бат-Эрдэнэ улсын наадам болон хангайн бүсийн уралдаанд ногоон үрээгээ тус тус айрагдуулж, сум орон нутгийнхаа нэрийг дуурсган бахтай сайхан наадсан. “Хутаг-Өндөрийн хурд” МСУХ маань уяачдын үзүүлсэн амжилт болон ажил үйлсээрээ тэргүүлж 2010, 2011, 2013 оны аймгийн МСУХ-ны тэргүүний салбараар шалгарч байсан. 2010, 2012 онд аймгийн чанартай бага гурван насны морьдын уралдаанууд, 2011 онд аймгийнхаа хойд бүсийн уралдааныг амжилттай зохион байгуулсан. Өнөө жилийн хувьд ч гэсэн бид сумынхаа баяр наадмаас 12, аймгийн наадмаас дөрвөн айраг, түрүү хүртсэн. Мөн “Бишрэлт гүний хурд”-аас нэг, “Ирээдүйн түмэн эх Булганхангай” аймгийн чанартай уралдаанаас хоёр нийтдээ 14-15 айраг, түрүүтэй аваад байна.
-Тэргүүн өөрөө хэрхэн наадав?
-Сумынхаа 90 жилийн ойн баяр наадамд ногоон хязаалангаа аман хүзүүдүүлсэн.
-Ер нь хэдий үеэс хурдан хүлгийн уяа тааруулж байгаа вэ?
-Миний хувьд 2004 оноос эхлэн хурдан морь сонирхон уяж, Сүхбаатар аймгийн Асгат, Халзан, Мөнххаан, Дарьганга, Сүхбаатар болон Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр зэрэг сумаас 60-аад тооны адуу авсан. Халзан сумын харьяат Ах дүү гурван Алдартын нэг аймгийн Алдарт уяач Рагчаагийн Мөнхтөрийн адуунаас нэлээд авсан. Тэднийхээс авсан адуунууд сайн давхиж байна. Өнгөрсөн жилээс төлүүд нь давхиж байна. Дээрээс нь цаг үеэ дагаад шинэ цагийн адуутай болсон. Өнгөрсөн жил Араб эцэгтэй, тойруулга эхтэй нэг даага авсан. Мөн эрлийз азарганууддаа гурван гүү гишгүүлсэн. Ирэх жилээс төл нь гарах байх.
-Анхны айраг, түрүүгээ хэдэн оны ямар наадмаас хүртэж байв?
-2009 оны сумын наадамд бор азарга маань хязааландаа түрүүлж амжилтын гараагаа эхэлж байлаа. Түүнээс хойш бор азаргаараа олон жил амжилттай наадаж байна.
-Цолтой юу?
-Сумын Алдарт уяач цолтой. Одоогийн байдлаар аймгийн баяр наадмаас долоон айраг, түрүү хүртээд байна. Миний морьдын уяаг манай хүргэн Ганбат маань тааруулдаг. Бид хоёр 2007 оноос хойш аймгийн баяр наадмаас 17-18 айраг, түрүү хүртээд байна.
-Хурдан тууртын босоо цагаан хийморь өнө мөнх ивээх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
Б.Долзодмаа
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна