Даачаа наймаагийн оготор хээр

Авдарбаянгийн нэгэн баян айлд хятад наймаачин ирж худалдаа хийн хоноход даачаа тэрэгний цагаан гүү ихэд ядарсан байх тул гэрийн эзэн өрөвдөн тэрэгний мориор сольж авч үлджээ. Тэр гүүнээс шодон сүүлтэй буурал унага гарчээ. “Даачаа наймаагийн оготор хээр” гэж хочлоод хэн ч түүнийг голон уналгүй эмнэг байлгасаар соёолон насанд хүргэжээ. Соёолонд нь сургаж унаад, чоно хөөж гүйцэн алаад хурдыгнь таньсан гэдэг.
А.Баярмагнайгийн номонд дурдагдсан буурал хээр морь бол “Даачаа наймаагийн оготор хээр” болой. Уг номонд “1934 онд гуравт, 1936 онд тавд давхиж...” байсныг тэмдэглээд, уралдааны цэс бүрэн олдоогүй тул бусад амжилт мэдэгдэхгүй байгааг дурджээ. Аман мэдээгээр бол уясан эхний жилдээ түрүүлсэн байна. Улаанбаатар хотод болсон “Дугуй хашааны уралдаан” /одоогийн гуравдугаар цахилгаан станцын орчим хурдан морины мөрийтэй уралдааны тойрог хашаа байжээ/-ы анхныхад түрүүлж, 100 янчаан хожсон байна. Эзнийг нь нас барахад багш нь болох Манзшир хутагтад өргөжээ. Хутагтын сүргээс Буман хньт Бунхуу Санжаа гэдэг их баян хүн 100 хургатай хониор авч уралдуулж байв. Их, бага наадамд дөрвөн удаа түрүүлсэн гэдэг.
Бага дуганы орчим болсон 60 км-ийн уралдаанд Падын хурдан халзангийн өмнө ирж сааршгүй хурдтай болохоо дахин нотолсон аж. Хоёр дахь эзэн нь согтуу үедээ буурал хээрийг унан давхиж яваад мөсөн дээр халтиран унаад хэвтэрт орж, нас нөгчив. Буурал хээрийг дахин Хутагт багшилд өргөсөнд Баян сумын Шагдар гэдэг хүн цөөн үнээр авч, гурав түрүүлгэсэн гэнэ.
Хожим 1948 оны зуднаар Хэрлэнбаянулаанд оторлоход уулын тагтад адуутайгаа байж байгаад чононд идүүлсэн гэдэг. Эзнийг нь очиход толгой, дөрвөн мөчийг нь хүн аваад явчихсан байжээ. Үүнээс хойш Баян сумыг хурдгүй болсон гэлцдэг.
МУ-ын Манлай уяач, морин спортын ууган мастер Т.Даваадорж