Л.Отгонтэнгэр: Аав "адуу эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай" гэж захидаг байсан
А.Тэлмэн
2015 оны 6-р сарын 29 -нд
Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяа Л.Отгонтэнгэртэй хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.
-Таны төрсөн нутаг усны тухай яриагаа эхэлье?
-Би Увс аймгийн Зүүнхангай суманд төрж өссөн. Манай аав адуу их цуглуулдаг ч морь уядаггүй хүн байсан. Харин ах Хангай маань морьдын уяа сойлго тааруулдаг байсан ч залуугаараа бурхан болсон. Миний хувьд 16 настайгаасаа сумаасаа гарч хот газар бараадсан болохоор үнэндээ морь малнаас нэлээд хөндий нэгэн явлаа. Гэсэн ч монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд морь ойрхон байдаг бололтой. Эрдэнэтэд ирээд 2006 оноос морь уяж байна.
- Адуу малнаас хол явсан хүнийг юу тэгтэл уруу татсан хэрэг вэ?
-Дорждагва найз маань хурдан хээр морио надад бэлэглэсэн юм. Тэр үед аав маань хурдан хээрийг харчихаад “Хангай ахын минь хурдан хээр морьтой адилхан сайхан юм” гээд “Эр хүн сайн адуутай байх ёстой. Миний хүү адуу цуглуул” хэмээн захьж намайг хурцалж билээ. Тэр хээр морь маань аймагтаа нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн шүү. Тэгж л аавынхаа захиснаар хурдан буян цуглуулан, моринд орсон доо. Анх моринд орохдоо галын зөвлөх, аймгийн Алдарт уяач Ш.Бямбажав ахыгаа дагаж уяаны эрдэм сурч байлаа. Сүүлийн жилүүдэд мөн галын зөвлөх уяач аймгийн Алдарт уяач Н.Хишигсүрэн ах, түүний хүү Х.Бямбацогтойгоо адуугаа маллан, уяж байна.
- Аав тань танд итгэж дээ?
- 2007 оны Булган аймгийн Хангал сумын наадамд бор соёолонгоо түрүүлгэчихээд магнай хагартлаа баярлаж билээ. Анхны түрүү л дээ. Тэр үед аав маань их баярлаж “Одоо л миний хүүгийн хурд гарах нь. Цаашдаа илүү хурдлах байхаа. Адуу бол эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай” гэж байсан.
- Аавынхаа захиасыг биелүүлж аль аль газраас адуу цуглуулсан бэ?
- Хурдны өлгий болсон зүүн зүгээс нэлээд адуу цуглууллаа. Дорнод Сүхбаатар Сэлэнгэ, Баруунхараа, Борнуураас гээд л. Бас Жаргалант угшлын хэдэн гүү, Англи азарга авсан. Түрүүний хул даага маань энэ англи азарганы төл байгаа юм. Бие жижигтэй даага. Хаврын өндөр бооцоот дааганы уралдаанд 50-р давхисан юм. Анх морь сонирхон Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэнгийн Хасбаатар гэж залуугаас хонгор даага авч, шүдлэнд нь Жаргалант сумынхаа 40 жилийн ойд анх айрагдуулж байсан. Моринд дөнгөж ороод сумынхаа ойгоор айраг авсандаа их л баярлаж урамшин сэтгэл огшиж байлаа.
- Одоо хурдалж байгаа ямар ямар хурдан хүлэг байна?
- Энэ жил унаган хул даага маань сайхан давхилаа. Эрдэнэт, Дархан, Булган гээд ойр хавиасаа таван түрүү, дөрвөн айраг хүртээд байна. Эхлээд Дарханы Хавцалын хурдад түрүүлээд, дараа нь аймгийнхаа ирээдүйн түмэн эх “Молор эрдэнэ” дааганы уралдаанд түрүүлсэн. Залгаад Булган аймгийн хаврын бүсийн бага гурван насны уралдаанд түрүүлсэн. Дараа нь Хөтөлд болсон улсын заан Батзоригийн зохион байгуулсан наадамд мөн л түрүүлсэн. Аймгийн наадамд аман хүзүү, Сэлэнгэ аймгийн Бургалтайн Бүрэн уулын их тахилгад аман хүзүүнд хурдалсан сайхан амьтан байгаа. Унаган адуу маань ингэж хурдалж байгаад их баяртай байгаа шүү.
- “Манайхан” булан гал уяаг танилцуулдаг уламжлалтай.Таны хувьд “Эрдэнэт хурд” галын гишүүн болсноор ямар давуу тал ажиглагдаж байна вэ?
- Найз нөхөд болон хуурай ах дүү болсон морины төлөө сэтгэлтэй хүмүүс нэгдэн гал уяагаа байгуулж байлаа. Галаа байгуулан тамга тэмдгээ авч тугаа хийсгэснээр хийморьтой сайхан наадлаа гэж бэлгэшээж байгаа. Аймгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү, бүсийн наадмаас хоёр ч айраг авсан амжилттай байна, манайхан. Галын тэргүүн Н.Отгонбаярын шарга үрээ төвийн бүс, Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сумнаа болсон Өндөр гэгээн Занабазарын Бат оршил наадамд тус тус айрагдсан байгаа. Нэг гал болж нэг туган доор орсноор ахмадуудаасаа суралцан, унаач хүүхдүүдээ сурган, хурдан морийг хөгжүүлэх үйлсэд өөрсдийн гэсэн хувь нэмрийг хамтын хүчээр хийх боломжтой болж байгаа юм. Наад захын жишээ дурдахад л адууныхаа угшлыг сайжруулахын тулд “чиний энэ азарганд миний энэ гүүг тавъя” гэх мэтээр цус сэлбэж байна ш дээ.
-Ярилцах сайхан байлаа. Унага бүхэн нь босоо төрж уясан хүлэг болгон тань хурдлах болтугай.
-Таны төрсөн нутаг усны тухай яриагаа эхэлье?
-Би Увс аймгийн Зүүнхангай суманд төрж өссөн. Манай аав адуу их цуглуулдаг ч морь уядаггүй хүн байсан. Харин ах Хангай маань морьдын уяа сойлго тааруулдаг байсан ч залуугаараа бурхан болсон. Миний хувьд 16 настайгаасаа сумаасаа гарч хот газар бараадсан болохоор үнэндээ морь малнаас нэлээд хөндий нэгэн явлаа. Гэсэн ч монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд морь ойрхон байдаг бололтой. Эрдэнэтэд ирээд 2006 оноос морь уяж байна.
- Адуу малнаас хол явсан хүнийг юу тэгтэл уруу татсан хэрэг вэ?
-Дорждагва найз маань хурдан хээр морио надад бэлэглэсэн юм. Тэр үед аав маань хурдан хээрийг харчихаад “Хангай ахын минь хурдан хээр морьтой адилхан сайхан юм” гээд “Эр хүн сайн адуутай байх ёстой. Миний хүү адуу цуглуул” хэмээн захьж намайг хурцалж билээ. Тэр хээр морь маань аймагтаа нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн шүү. Тэгж л аавынхаа захиснаар хурдан буян цуглуулан, моринд орсон доо. Анх моринд орохдоо галын зөвлөх, аймгийн Алдарт уяач Ш.Бямбажав ахыгаа дагаж уяаны эрдэм сурч байлаа. Сүүлийн жилүүдэд мөн галын зөвлөх уяач аймгийн Алдарт уяач Н.Хишигсүрэн ах, түүний хүү Х.Бямбацогтойгоо адуугаа маллан, уяж байна.
- Аав тань танд итгэж дээ?
- 2007 оны Булган аймгийн Хангал сумын наадамд бор соёолонгоо түрүүлгэчихээд магнай хагартлаа баярлаж билээ. Анхны түрүү л дээ. Тэр үед аав маань их баярлаж “Одоо л миний хүүгийн хурд гарах нь. Цаашдаа илүү хурдлах байхаа. Адуу бол эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай” гэж байсан.
- Аавынхаа захиасыг биелүүлж аль аль газраас адуу цуглуулсан бэ?
- Хурдны өлгий болсон зүүн зүгээс нэлээд адуу цуглууллаа. Дорнод Сүхбаатар Сэлэнгэ, Баруунхараа, Борнуураас гээд л. Бас Жаргалант угшлын хэдэн гүү, Англи азарга авсан. Түрүүний хул даага маань энэ англи азарганы төл байгаа юм. Бие жижигтэй даага. Хаврын өндөр бооцоот дааганы уралдаанд 50-р давхисан юм. Анх морь сонирхон Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэнгийн Хасбаатар гэж залуугаас хонгор даага авч, шүдлэнд нь Жаргалант сумынхаа 40 жилийн ойд анх айрагдуулж байсан. Моринд дөнгөж ороод сумынхаа ойгоор айраг авсандаа их л баярлаж урамшин сэтгэл огшиж байлаа.
- Одоо хурдалж байгаа ямар ямар хурдан хүлэг байна?
- Энэ жил унаган хул даага маань сайхан давхилаа. Эрдэнэт, Дархан, Булган гээд ойр хавиасаа таван түрүү, дөрвөн айраг хүртээд байна. Эхлээд Дарханы Хавцалын хурдад түрүүлээд, дараа нь аймгийнхаа ирээдүйн түмэн эх “Молор эрдэнэ” дааганы уралдаанд түрүүлсэн. Залгаад Булган аймгийн хаврын бүсийн бага гурван насны уралдаанд түрүүлсэн. Дараа нь Хөтөлд болсон улсын заан Батзоригийн зохион байгуулсан наадамд мөн л түрүүлсэн. Аймгийн наадамд аман хүзүү, Сэлэнгэ аймгийн Бургалтайн Бүрэн уулын их тахилгад аман хүзүүнд хурдалсан сайхан амьтан байгаа. Унаган адуу маань ингэж хурдалж байгаад их баяртай байгаа шүү.
- “Манайхан” булан гал уяаг танилцуулдаг уламжлалтай.Таны хувьд “Эрдэнэт хурд” галын гишүүн болсноор ямар давуу тал ажиглагдаж байна вэ?
- Найз нөхөд болон хуурай ах дүү болсон морины төлөө сэтгэлтэй хүмүүс нэгдэн гал уяагаа байгуулж байлаа. Галаа байгуулан тамга тэмдгээ авч тугаа хийсгэснээр хийморьтой сайхан наадлаа гэж бэлгэшээж байгаа. Аймгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү, бүсийн наадмаас хоёр ч айраг авсан амжилттай байна, манайхан. Галын тэргүүн Н.Отгонбаярын шарга үрээ төвийн бүс, Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сумнаа болсон Өндөр гэгээн Занабазарын Бат оршил наадамд тус тус айрагдсан байгаа. Нэг гал болж нэг туган доор орсноор ахмадуудаасаа суралцан, унаач хүүхдүүдээ сурган, хурдан морийг хөгжүүлэх үйлсэд өөрсдийн гэсэн хувь нэмрийг хамтын хүчээр хийх боломжтой болж байгаа юм. Наад захын жишээ дурдахад л адууныхаа угшлыг сайжруулахын тулд “чиний энэ азарганд миний энэ гүүг тавъя” гэх мэтээр цус сэлбэж байна ш дээ.
-Ярилцах сайхан байлаа. Унага бүхэн нь босоо төрж уясан хүлэг болгон тань хурдлах болтугай.
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна