ХҮЧ ИХТ БӨХ, ХИЙМОРЬ ӨӨДӨӨ УЯАЧ ГЭЛЭГИЙН БОРХҮҮ

Хүлгийн нуруун дээр цовоожин, зодогны үзүүрт тэнхээжсэн нэгэн сайхан монгол эрийг уншигч танаа танилцуулъя. Хангал догшны нуруун дээр хад асга шиг тогтож эр чадал, эрдэм ухаанаараа гайхагдсан энэ эрхэм бол  Боржигон нутгийн нэрт уяачдын нэг Гэлэгийн Борхүү юм.
1978 оны нийгэмчилгээний өмнө Сүмбэр сумын толгой 500 адууг аминдаа тоолуулж байсан түүний малжсан тухайд нутгийнхан:
Мал ахуй цөөнтэй Г.Борхүү олон малтай нутгийн нэгэн айлд /М.Даржаа/ туслалцдаг байж. Гэтэл 1944 оны бичин жилийн өвөл цаг хатуурч хүмүүс дор бүрнээ малаа онд оруулах гэж отор нүүдэл хийн бужигналдаж байжээ. Г.Борхүү хариулж байсан адуутайгаа алга болж, хэл сураг  авалцаж чадахгүй байсаар хавартай золгож. Гэтэл нялх ногооны үнэр хамар цоргисон таван сарын сүүлээр адуугаа туучихсан давхиад ирсэн гэдэг. Малын эзэн тоолж үзээд  400 гаруй адуунаас ганцыг ч дутаагаагүй их хөдөлмөрийг нь үнэлж 200 бог  мал, нэг азарга адуугаар шагнаж. Ингэхдээ “чи өөрөө сонгоод нэг азарга адуу ав” хэмээн тусгай эрх олгожээ. Угаас малд нүдтэй адуунд эрэмгий Г.Борхүү бор шарга азаргатай адууг сонгож. Мичин жилийн их зудыг ганц малын хорогдолгүй давсан малч эрийн тухай яриа хуурай өвсөнд тавьсан гал мэт тарсаар нэг өдөр анхны сайн малчдын зөвлөгөөнд оролцох урилга хүртэл иржээ. Ингэж Г.Борхүү уяач өөрийн уйгагүй хөдөлмөр хичээл зүтгэлийн үр шимээр малжиж, басхүү  Улсын Сайн малчин хэмээх эрхэм цолны эзэн болсон юм. Г.Борхүү сайн адууг цогцлоож чадсан авхаалжит эр. Түүний адуунаас төрийн наадмын түрүү их морь хүртэл тодорч /Хонгор Морьтын Цэндийн улсад хоёр түрүүлсэн зээрд морь эдний адууных/ улс хувьсгалын 30 жилийн ойгоор хүрэн соёолон нь магнайдаа тоосгүй түрүүлж байсан бол АХ-ын 35 жилийн ойгоор хээр алаг хязаалан нь айргийн дөрөвт хурдалж байжээ.
Г.Борхүү сайн уяачаас гадна адуу унаж эдлэхдээ гаргуун нэгэн байж. Барагтай эмнэг хангалын нуруун дээр тогтоод л үлддэг. Бүр болоогүй булгих тоолонд нь газраас аргал юм уу чулуу шүүрч хөгждөг байсан гэх. Нэлээд нас тогтсон хойноо унаж явсан морь нь булгихад хоёр хөл дээрээ бууж байсан тухай ойр явсан хүмүүс нь бахархан өгүүлдэг.
Г.Борхүү авхаалжтайгаас гадна залуугийн их тэнхээтэй хүн. Гэр бүл болоод удаагүй байхдаа хөл хүнд эхнэрээ дагуулаад хадамлахаар явж байж. Их цасанд дунд эхнэрийх нь унаж явсан тэмээ бүдрэхийг хармагцаа давхиж ирээд ганцхан өргөөд урдаа тавьчихаж байсан гэдэг. Наадмаар зодоглоно. Тойргийнхоо сумдын наадамд очсон л бол шөвөгт заавал үлдэнэ.
Нэрт уяачийнх хүү, охин хоёртой. Эхнэр нь тэр хавьдаа ажилч, нямбайгаараа зартай ойр хавийнхандаа “хатуу ээж” хэмээн хүндлэгдсэн буурал байсан гэх. Хатуу ээж Зараагийн Гашууны тасаг дээр хамгийн түрүүнд үнээгээ сааж дуусгадаг. Ажилч, малч нэгэн байжээ.

"Тод магнай" сэтгүүл Говьсүмбэр аймгийн тусгай дугаар