Хотгойдын унага

2012 оны 2-р сарын 10 -нд

Ийм нэртэй сайхан дууг мэдэхгүй хүн монголд ховор бизээ. Хурдан сайхан хүлгээ дуу шүлгэнд мөнхөлдөг эртний сайхан уламжлалаар энэ дуу төрсөн нь гарцаагүй.
Ар руугаа гүйдэлтэй
Арав гаруй гөрөөсийг
Алдал үгүй намнасан
Хөгшин “Хоохой” Товуухай гэгч эр энэ дууг өөрөө зохиосон гэдэг. Товуухай морь нь хонгор халзан зүсмийн, ан гөрөөнд хурдан шалмаг, хошуу нутаг алгасан хаана ч очсон хурдаараа гайхуулдаг, номхон гэж туйлгүй, ачаа бараа ч зөөдөг хүүхэд багачууд ч ноолдог буян нь дэлгэрсэн сайхан амьтан байжээ. Даншгийн наадамд нэг зун халзан морио уралдуулахаар Товуу гуай уяж сойж байжээ. Баяд ноёд тааралдаад тохуурхан дээрэлхэж ийн хэлж гэнэ. “За хө Товуу уяач аа! Энэ наадмаар тарваганы ганц чинь түрүүлчихвэл бид чинь талаар нэг малаа цацчихаад, хүлэг уядаггүй, хөл нүцгэнчүүд болцгооно” гэж ам харан доромжилсон ажээ.
“Миний хонгор халзангийн өмнө гишгэх хүлэг гарахгүй ээ! Түрүүлэх морь нь наана чинь зогсож байна даа” гэж Товуу гуай хэлээд доорх дууг дуулжээ.
Алтан алтан амгайг нь
Амыг нь тааруулж татаарай
Алд сайхан зоог нь
Аяар аяар гуядаарай
Мөнгөн мөнгөн зуузайг нь
Мөрийг нь тааруулж татаарай
Мөлгөр хөөрхөн зоог нь
Аяар аяар гуядаарай гэсэн дараагийн бадгууд төрсөн нь ийм түүхтэй. Ийнхүү энэ алдарт хүлгийг өргөмжилсөн дууны бадгууд ар араасаа мэндэлсээр. Наадмын өдөр, хөхин баяссан олон хэний ямар хүлэг түрүүлэхийг хүлээж байлаа. Зурайсан цагаан тоосны үзүүрт бусад морьдоос хол тасархай нэгэн хүлэг дүүлсээр ирсэн нь Товуу гуайн хонгор халзан байжээ. Цээж баячууд амаа барьж, азарга адуугаар авсан ч үнэ нь багадах хүлэг юм даа хэмээжээ. Яг тэр агшинд Товуу гуай:
Хаад ноёдын үүдэн дээр
Хазаар ч үгүй гайхуулан
Хазаарлахаар ирсэн жаалуудыг
Харан харан гайхна гэж дуулсан ажээ. Дуунд мөнхөрсөн хонгор халзан морь 25 настайдаа уяан дээрээ үүрсэхэд уяач, наадамчдын сэтгэл хөдлөн, нулимс мэлмэрч байсан гэдэг. Тэр удаа гарааны газар руу явсан морьдын хойноос хонгор халзан ганцаар шогшиж очоод морьдын хамт уралдсаар их л хол түрүүлж ирсэн юм байна. 25 насандаа түрүүлэхийг бодоход энэ морь ясны хурдан хүлэг байж. Ирээд цангинатал янцгаагаад харуулдан унахад нь Товуу гуай уран тэргүүнийг нь шороодолгүй барьж аваад өвөр дээрээ тавин уйлан хайлсан гэдэг. Тэгээд халуун бүлийг нь тэжээж, хань түшиг болж, зөв буруугүй номхон, зөндөө наадмын түмний эх болон баярлуулж явсан ижилгүй хурдан хүлгийнхээ эрдэнэт магнайг нь илэн байж ийн дуулжээ.
Дээр бүрэн шүдтэйдээ
Дээдсийн наадамд түрүүлээд
Дээрээ унасан жаалыг
Дээлийн хамбаар шагнуулваа
Энэ алдарт сайхан хүлгийн дурсгал болон мөнхөрсөн “Хотгойдын унага” дууг хойчийн түмэн улам баяжуулсаар. ..
Хотгойдын унага
Хонгор халзан морь минь
Хорин таван насандаа
Хоохон цолыг олвоо гэж дуулдаг болжээ.
Унаганаасаа уяулаад
Дааганаасаа давхиулаад
Долоон даншиг наадамдаа
Долоон удаа түрүүлсэн хонгор халзан буюу Хотгойдын унаган хүлэг ардын дуунд шингэж үлдсэний учир иймэрхүү. Дуу хүлэг хоёр хамт төрдөг монгол газар минь эрийн хийморь, морины заяаг түшсээр ирсний нэгэн түүх ийн оршвой.
Ар руугаа гүйдэлтэй
Арав гаруй гөрөөсийг
Алдал үгүй намнасан
Хөгшин “Хоохой” Товуухай гэгч эр энэ дууг өөрөө зохиосон гэдэг. Товуухай морь нь хонгор халзан зүсмийн, ан гөрөөнд хурдан шалмаг, хошуу нутаг алгасан хаана ч очсон хурдаараа гайхуулдаг, номхон гэж туйлгүй, ачаа бараа ч зөөдөг хүүхэд багачууд ч ноолдог буян нь дэлгэрсэн сайхан амьтан байжээ. Даншгийн наадамд нэг зун халзан морио уралдуулахаар Товуу гуай уяж сойж байжээ. Баяд ноёд тааралдаад тохуурхан дээрэлхэж ийн хэлж гэнэ. “За хө Товуу уяач аа! Энэ наадмаар тарваганы ганц чинь түрүүлчихвэл бид чинь талаар нэг малаа цацчихаад, хүлэг уядаггүй, хөл нүцгэнчүүд болцгооно” гэж ам харан доромжилсон ажээ.
“Миний хонгор халзангийн өмнө гишгэх хүлэг гарахгүй ээ! Түрүүлэх морь нь наана чинь зогсож байна даа” гэж Товуу гуай хэлээд доорх дууг дуулжээ.
Алтан алтан амгайг нь
Амыг нь тааруулж татаарай
Алд сайхан зоог нь
Аяар аяар гуядаарай
Мөнгөн мөнгөн зуузайг нь
Мөрийг нь тааруулж татаарай
Мөлгөр хөөрхөн зоог нь
Аяар аяар гуядаарай гэсэн дараагийн бадгууд төрсөн нь ийм түүхтэй. Ийнхүү энэ алдарт хүлгийг өргөмжилсөн дууны бадгууд ар араасаа мэндэлсээр. Наадмын өдөр, хөхин баяссан олон хэний ямар хүлэг түрүүлэхийг хүлээж байлаа. Зурайсан цагаан тоосны үзүүрт бусад морьдоос хол тасархай нэгэн хүлэг дүүлсээр ирсэн нь Товуу гуайн хонгор халзан байжээ. Цээж баячууд амаа барьж, азарга адуугаар авсан ч үнэ нь багадах хүлэг юм даа хэмээжээ. Яг тэр агшинд Товуу гуай:
Хаад ноёдын үүдэн дээр
Хазаар ч үгүй гайхуулан
Хазаарлахаар ирсэн жаалуудыг
Харан харан гайхна гэж дуулсан ажээ. Дуунд мөнхөрсөн хонгор халзан морь 25 настайдаа уяан дээрээ үүрсэхэд уяач, наадамчдын сэтгэл хөдлөн, нулимс мэлмэрч байсан гэдэг. Тэр удаа гарааны газар руу явсан морьдын хойноос хонгор халзан ганцаар шогшиж очоод морьдын хамт уралдсаар их л хол түрүүлж ирсэн юм байна. 25 насандаа түрүүлэхийг бодоход энэ морь ясны хурдан хүлэг байж. Ирээд цангинатал янцгаагаад харуулдан унахад нь Товуу гуай уран тэргүүнийг нь шороодолгүй барьж аваад өвөр дээрээ тавин уйлан хайлсан гэдэг. Тэгээд халуун бүлийг нь тэжээж, хань түшиг болж, зөв буруугүй номхон, зөндөө наадмын түмний эх болон баярлуулж явсан ижилгүй хурдан хүлгийнхээ эрдэнэт магнайг нь илэн байж ийн дуулжээ.
Дээр бүрэн шүдтэйдээ
Дээдсийн наадамд түрүүлээд
Дээрээ унасан жаалыг
Дээлийн хамбаар шагнуулваа
Энэ алдарт сайхан хүлгийн дурсгал болон мөнхөрсөн “Хотгойдын унага” дууг хойчийн түмэн улам баяжуулсаар. ..
Хотгойдын унага
Хонгор халзан морь минь
Хорин таван насандаа
Хоохон цолыг олвоо гэж дуулдаг болжээ.
Унаганаасаа уяулаад
Дааганаасаа давхиулаад
Долоон даншиг наадамдаа
Долоон удаа түрүүлсэн хонгор халзан буюу Хотгойдын унаган хүлэг ардын дуунд шингэж үлдсэний учир иймэрхүү. Дуу хүлэг хоёр хамт төрдөг монгол газар минь эрийн хийморь, морины заяаг түшсээр ирсний нэгэн түүх ийн оршвой.
5 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
-
2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
-
2023 оны 10-р сарын 17 -нд Өнөө жил яах бол...
-
2023 оны 10-р сарын 09 -нд Сумын Алдарт уяач О.ДАШЗАВ: Сумынхаа наадмын айрги…
-
2023 оны 10-р сарын 08 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
-
2023 оны 10-р сарын 06 -нд Сумын Алдарт уяач Б.Пүрэвбат: Гурван азаргаар одто…
-
2023 оны 9-р сарын 19 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
-
2023 оны 9-р сарын 19 -нд Аймгийн Алдарт уяач Д.Дамдиндорж: Азаргыг их тамир…
-
2023 оны 9-р сарын 18 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан дааганууд
-
2023 оны 9-р сарын 18 -нд Аймгийн Алдарт уяач О.Үнэнбор: Өөрсдийнхөө нэр дээ…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд Нутагтаа наадах хүслээр нэгэн сайн хүлэгтэй учирса…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд Уяач Д.Цолмон: Уяач хүн зөв бодолтой байвал морь н…
-
2023 оны 9-р сарын 10 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан шүдлэнгүүд
-
2023 оны 9-р сарын 01 -нд Бага адууг ирлэгч Батмөнхийн Булгадай
-
2023 оны 9-р сарын 01 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДАШДОНДОГ: Уралдвал сайн төлүү…
-
2023 оны 8-р сарын 29 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан хязаалангууд
-
2023 оны 8-р сарын 28 -нд Ёсыг сахисан ууган шавь
-
2023 оны 8-р сарын 22 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан соёолонгууд
-
2023 оны 8-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Л.Лхамжав: Малчин сумын ойгоор…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан их насны морь…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд Уяач Р.Баатарцогт: Унаган хонгор халзан үрээ маан…
-
2023 оны 8-р сарын 18 -нд Адуу өөрөө эзнээ сонгодог
-
2023 оны 8-р сарын 16 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Баярсайхан: 13-тай мориноос …
-
2023 оны 8-р сарын 16 -нд АХ-ын 102 жилийн ойд байтай давхисан азарганууд
-
2023 оны 8-р сарын 15 -нд Түрүүлэх морь надад бий...
-
2023 оны 8-р сарын 13 -нд Хангайн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 12 -нд "ТОД МАГНАЙН ЗОЧИН" НЭВТРҮҮЛЭГ №2: МУ-ЫН АЛДАРТ УЯ…
-
2023 оны 8-р сарын 12 -нд Төвийн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 10 -нд Зүүн бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 10 -нд Баруун бүсийн нэгдсэн цуваа
-
2023 оны 8-р сарын 02 -нд "Монгол магнай" уралдаанд түрүүлж, айрагдсан хүлгү…
-
2023 оны 8-р сарын 02 -нд Хантайшир уулын аймгийн 100 жилд түрүүлж, айрагдса…
-
2023 оны 7-р сарын 30 -нд Зүүн бүсийн сонгомол ангилалд түрүүлж, айрагдсан х…
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд "ТОД МАГНАЙН ЗОЧИН"-МУ-ЫН АЛДАРТ УЯАЧ Д.БАТЧУЛУУН
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Д.Бат-Эрдэнийн хул даага түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 29 -нд Зүүн бүсэд Д.Жаргалсайханы халтар хязаалан түрүүлж…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсийн сонгомол бага насны ангилалд Т.Баянд…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Г.Мөнхсайханы хээр даага түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсэд Д.Очирсүрэнгийн халтар даага түрүүллэ…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Р.Цогтбаярын хээр хязаалан түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Д.Дагвадоржийн өсгий цагаан зээрд даа…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсэд П.Батсайханы зээрд морь түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Баруун бүсэд Ж.Дэмбэрэлсайханы буурал морь түрүүлл…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд С.Гантулгын зээрд соёолон түрүүллээ
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Зүүн бүсэд Б.Отгонсэлэнгийн хээр морь түрүүлж, ирэ…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Төвийн бүсийн сонгомол дээд насанд Д.Ганзоригийн х…
-
2023 оны 7-р сарын 28 -нд Хангайн бүсэд Янгугийн хул шүдлэн түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Баруун бүсэд Ч.Батжаргалын Зээрэн зээрд соёолон тү…
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Зүүн бүсэд Ж.Алтанхуягийн хээр шүдлэн түрүүлжээ
-
2023 оны 7-р сарын 27 -нд Хангайн бүсэд Манлай уяач Л.Дуламсүрэнгийн хээр тү…
202.55.188.42
.
Reply192.82.78.26
үг н бадаг таагай байгаа байх гэж бодсон юм харин ийм үг байхгүй шүү дээ зарим үгыг тайлбарласан н таалагдаж байа л даа гэхдээ дууг битий энгэж өөрчлөл дөө
Reply66.181.161.103
Хоохонтой гэж адуутай гэсэн үг үү
Reply202.9.40.166
Хэзээ ийм үгтэй байсан юм бэ, арай өөрөөр дуулдаг байсандаа.
Reply43.242.243.230
Яагаад дууг өөрчлөөд байдаг юм бол оо
Reply