Уяач Б.Бандихүү: Халиун азарганы амжилтаар ойр хавийн морины хорхойтнуудад танил болсон гэх үү дээ

Дорноговь аймгийн Замын-Үүд сумын харьяат, уяач Б.Бандихүүтэй хийсэн ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-2013 онд хэрхэн наадсан талаар яриагаа эхэлье.
-“Тод магнай” сэтгүүлийн нийт уншигчдын энэ өдрийн амгаланг айлтгая. Өнгөрсөн оны хувьд сумандаа наадаж, дөрвөн айраг амслаа. Хилийн 0108 дугаар ангийн захирагч, хурандаа Батхүүгийн хул азаргыг, Засгийн газрын бүрэн эрхт төлөөлөгч Бэхбатын саарал морийг тус тус айргийн гурваар давхиулж, Дорноговь аймгийн Алдарт уяач Амарсайханы хээр морийг тавлууллаа. Бас Эрдэнэбат гэдэг найзынхаа хязааланг аман хүзүүдүүлсэн гээд сайхан наадлаа. 2013 оны хувьд нэг аймгийн Алдарт, хоёр сумын Алдарт төрүүлэв. Би ихэвчлэн хүний морь уядаг хүн л дээ.
-Уяа сойлго тааруулах болсон үе хэзээ вэ?
-Миний эцэг эх малчин улс. Аав маань хусуур сойз зүүсэн уяач явлаа. Одоо Говьсүмбэрт амьдардаг юм. Тийм болохоор миний бага нас адууны дэргэд л өнгөрлөө. Багадаа хурдан морины унаач явсан маань хожмоо ийнхүү уяа эвлүүлэхийн эхлэл байсан гэж болно. Би одоогоос дөрвөн жилийн өмнө Дорноговь аймгийн Замын-Үүдэд ирж, морь уях болсон юм. Бие дааж морь уяад яг нэг жилийн дараа Дорноговь аймгийн Даланжаргалан сумын наадамд хоёр их морьтой очоод нэгийг нь дөрөвлүүлсэн нь уяачийн хувьд анхны айраг байгаа юм. Одоо бол зургаа, долоон хүний морийг уяж байна. Дээр нь өөрийн цөөн тооны хэдэн адуу бий. Магадгүй зарим нэгэнтэй харьцуулахад залуу уяач ч гэлээ одоогоор сумдын наадмаас 40-50 айрагтай болоод байгаа. Энд бүсийн болон аймгийн нэг аман хүзүү нэмэгдэнэ. Энэ амжилтаараа сумын Алдартын болзлыг 100 хувь хангачихаад байгаа юм.
-Аав тань уяач гэлээ. Хаанахын адуугаар нааддаг байв?
-Аав маань адуу сайн цуглуулсан хүн шиг байгаа юм. Хэнтийн Баянхутагийн уугуул, Монгол улсын Алдарт уяач Уртын Дамдинжав гэж хүний адуунууд манайд нэг хэсэг их сайн хурдалсан. Харин миний хувьд Дорноговийн адуугаар л наадаж байна. Сайн ч давхиж байгаад баярладаг юм.
-Дээр 40-50 айрагтай гэлээ. Энэ амжилтанд жин дардаг хурдан хурц хүлгэдийнхээ тухай дэлгэрэнгүй ярьж өгөөч?
-Манай унаган адууны амжилт нэлээн жин дарна л даа. Уртын Дамдинжав гуайн адуунаас гаралтай халиун азаргаа зургаа, долоон ч удаа түрүүлгэж байлаа. Эх нь манай Говьсүмбэрийн уяач Авхүүгийн адуу байгаа юм. Хэнтий аймгийн Дархан сум,  Говьсүмбэрт хэд хэд түрүүлж байлаа. Бас аймгийн ойд аман хүзүүдсэн гээд булган сүүлтэй буянтай амьтан даа. Халиун азарганы амжилтаар ойр хавийн морины хорхойтнуудад танил болсон гэх үү дээ. Бас Туулай зээрд, Элбэг хул гээд унаган адуунууд маань сайн хурдалсан. Дорноговь аймгийн 80 жил зүүн бүсийн уралдаанд 200 гаруй шүдлэн мордож, би аман хүзүүг нь авч байлаа. Энэ мэт уяач хүний баяр жаргалыг мэдрүүлсэн хурдан тууртынхаа хийморьт сүслэн явна даа.
-Эндээс дурсах тоолонд сэтгэл догдлуулдаг ямар наадам байдаг вэ?
-Оныг нь сайн санахгүй байх чинь. Тэр жил Дархан суманд их гантай жил болж билээ. Тэгэхэд би морио хөтөлж очоод, хүүхдээ эмээлийн тохмоо дэвсэж унтуулчихаад, өөрөө замын суваг дагаад бүтэн шөнөжингөө азаргаа хооллож хоноод түрүүлгэж байлаа. Зуугаад азарга мордсон санагдана. Үүнийг дурсахад их сайхан байдаг юм. Ер нь энэ мэт наадмын дурсамж олон байна. Монгол улсын Алдарт уяач Сүрэнхорын наадамд хязаалан үрээ түрүүлгэж байлаа. Одоо шиг адуугаа ачаад явна гэж байсан биш. Олон хоног нойр хоолгүй, унаач хүүхдээ ядраан замд гарсны хэрэг гарлаа гэж үнэхээр их баярласан даа.
-Бүсэд аман хүзүүдсэн шүдлэн хаанахын адуу вэ?
-Манай ах Амарсайханы адуу байгаа юм. Сүхбаатар аймгийн Халзан сумын Монгол Улсын Алдарт уяач Аюушийн Ухна гэж хүний унаган адуу. Харин эх нь Дорноговь аймгийн Өргөн сумын аймгийн Алдарт уяач Баатарчулууны адуу. Энэ жил /2013/ хавчиг азарга болсон байна. Өнгөрсөн өвөл Дорноговийн Улаанбадрах суманд болсон Жамъянсүрэнгийн Батсуурь гишүүний нэрэмжит уралдаанд түрүүлж, Замын-Үүдэд бас түрүүлсэн. Ноднин хоёр, гурав ч түрүүлчихээд байна. Харин аймагт аман хүзүүдүүлсэн нь одоо арав гарсан азарга бий. Эцэг нь Хэнтийн Баянхутагийнх, эх нь манай Говьсүмбэрийн унаган адуу юм. Одоо үр төлүүдээс  нь ганц нэг нь Дорноговь аймгийн Даланжаргалан суманд намрын уралдаанд түрүүллээ. Мөн Говьсүмбэр аймгийн Баянтал суманд аман хүзүүдээд л байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморьт өнө мөнх ивээгдэж явах болтугай.