“Боржигон-Ажнай” МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Н.Энхмандах: Бүрэнцогтын брэнд гэж гайхуулах дуртай
А.Тэлмэн
2016 оны 10-р сарын 20 -нд
Хэнтий аймгийн Бор-Өндөр сумын харьяат, “Боржигон-Ажнай” МСУХ-ны нарийн бичгийн дарга Н.Энхмандахын ярилцлагыг уншигч танаа хүргэж байна.
-“Боржигон Ажнай” МСУХ-ны нарийн бичгийн даргын албанд томилогдоод удаж байна уу?
-Энэ тухай ярихын өмнө оршил ярьж таарах нь. Би Сүхбаатар аймгийн Бүрэнцогтын уурхайд төрж өссөн хүн. Гэхдээ Бүрэнцогтын уурхай хаагдахад нутгийн ихэнх нь Бор-Өндөрт ирцгээж байлаа. Хожмоо 2002 онд Бүрэнцогтын найман жилийн сургуулийн 50, 2012 онд 60 жилийнх нь ойг тус тус тэмдэглэлээ. Мөн 2010 онд Монголын бүх уурхайчидад зориулсан хөшөө босгож наадам хийлээ. 2013 онд Монголын уурхайчдад зориулсан хүндэтгэлийн наадам боллоо. Энэ бүхэнд нутгийн зөвлөлийн тэргүүний хувьд зохион байгуулагчаар ажиллаж байлаа. Үүнээс үүдээд Улаанбаатар дахь нутгийн зөвлөл, Бор-Өндөрийн нутгийн зөвлөлийнхөнтэйгөө хамтраад дөрөв, таван ч уралдааныг амжилттай зохион явууллаа. Энэ бүхэн моринд орохын эхлэл болсон юм. Нөгөө талаар би Хэнтий аймгийн Тээвэр, авто замын газрын харьяа Бор-Өндөр салбарын тээвэр зохицуулагчийн албатай. Миний дээд талд аймгийн удирдах дарга, “Сэцэн ханы хүлэг” уяачдын холбооны тэргүүлэгч асан Санжаадорж гуай ажилладаг юм. Тэгэхээр моринд дуртай даргадаа уруу татагдчихсан гэж болно шүү. Ингээд “Боржигон Ажнай” уяачдын холбоонд орж, тэргүүн Гомбодорж, ахлах тэргүүн Алтанхуяг нартайгаа хамтран ажиллаад зургаан жил болж байна.
-Бүрэнцогтын уурхайн хурдан хүлгүүдийн тухай та сайн мэдэх үү?
-Бүрэнцогтын уурхай анх 1948 онд байгуулагдахад монгол орны өнцөг булан бүрээс маш олон залуус ирж л дээ. Тэр дунд моринд хорхойтой нөхөд ч байж таарч. Ингээд адуунд дуртай хүмүүс чинь хоорондоо ярьж байгаад Халзан, Мөнххаан, Түвшинширээгээс адуу авчирч, нийлүүлэн удам угсааг нь сайжруулах ажлыг эхлүүлсэн байгаа юм. Бараг шинэ үржил маягийн юм болгочихсон. Жишээ нь, Баадуугийн алаг азарга эцэг нь Баянхутагийн Шаазан Шаравын, эх тал нь Өлзийтийн Өндөр Бавуугийн адуунаас гарсан. Өдгөө Баадуугийн алаг азарганы төлийн төл 60-аад азарга байгаа тухай Санжаадорж ах ярьж байна лээ. Мөн Босоо цавьдар гэж алдартай азарга байна. 1963 онд Хэнтий аймгийн 40 жилийн ойгоор 110 азарганаас хол тасархай түрүүлж байсан түүхтэй. Одоо Босоо цавьдарын унаач Цэрэгээ гэж 60 хүрч яваа хүн манай Бүрэнцогтод амьдарч байна. Түүний дурсамжинд:
“Биднийг унаач байхад одоо шиг олон машин тэрэг, чиглүүлэгч гэж байсангүй. Ерөөсөө зогсож байгаа адууны хажуугаар өнгөрч байгаа юм шиг л хурдална. Нэг мэдэхэд би бараг ганцаараа явж байна уу гэж бодогдохоор тийм хурдан адуу байлаа” гэж өгүүлдэг. Бас нэг бахархалтай жишээ хэлэхэд, 1969 онд өөрийнхөө төл дөрвөн азаргатай уралдаад өөрөө тавд орж байсан гэдэг. Ер нь төл их сайтай. Одоо энэ Улс халзангийн дээд удам байгаа юм. Тиймдээ ч манай нутгийнхан Бүрэнцогтын брэнд гэж гайхуулах дуртай. Бид энэ тухай олонд илүү хүргэхийг хүсч байгаа учраас ирэх жил Бүрэнцогтод хөшөөг нь босгож, хурдан хурц хүлгэдийнхээ тухай ном гаргахаар ажилдаа ороод байна.
-Сонирхолтой ном болох нь дээ. Нууц биш бол ямар, ямар хурдан хүлгийн тухай орж байгаа бол оо?
-Гол ажлыг Санжаадорж дарга нугалж байгаа хүн дээ. Босоо цавьдар, Бүрэнцогтын Баадуу Дорж гуай, морин толгой Дугарсүрэн, гэзэг Гомбо, босоо адуугаар наадаж байсан Бороо, Санжмятав гээд л үргэлжилнэ. Мэдээж үр хүүхдүүдээс нь Сайнбаяр, Гансүх нарын олон залуус хамтарч байгаа. Ер нь дараа жил Халхын их хүлэгч Баадуу Дорж гуайгаа алдаршуулах наадмыг зохион байгуулах юм. Өвгөн ноёны дараа орохоор мундаг уяач явсан гэлцдэг. Миний мэдэхээс торгон дээл, торгон өмдтэй, даалуу тоглож, морь уясан хүн явдаг байлаа. Нэг уяхдаа их олон морь уяна гээч.
-Энэ их ажлынхаа хажуугаар та уяа сойлго тааруулдаг уу?
-Морины төлөө гэсэн сэтгэлийг минь олон түмэн үнэлдэг шүү. Бид ээж ааваасаа есүүлээ. Бүгд Бүрэнд төрж, өссөн улс. Ингээд ах дүүсээрээ нийлж 2002 онд болсон сургуулийн ойгоор түрүү соёолонг өнгөт зурагтаар байлж байсан юм. Мөнгө хатуу тэр үед зурагт сая төгрөгийн ханштай байлаа шүү дээ. Морины ажил сайхан л даа. Морины төлөө хийж байгаа ажил үйлс цагаан мөртэй байдаг юм. Нутгийнхан маань миний хичээл зүтгэлийг үнэлж хурдан адуугаараа бас бэлэг барина. Аймгийн Алдарт уяач Цэвэгсүрэн Өсөх гоё хүрэн азарганыхаа төл хязаалан үрээг 2011 онд бэлэглэсэн нь 2012 онд “Жавхлант шарга“-д гурваар, Галшарын 90 жилээр айргийн таваар хурдаллаа. Мөн аймгийн Алдарт уяач Чулуунбарга, Мөнххааны Бадарчийн Батбилэг, Бүрэнгийн сумын Алдарт уяач Дашдондог нарын сэтгэл шингэсэн хурдан буянгууд бий. Миний адуу Сүхбаатар аймгийн Халзан суманд байдаг юм. Манай хадам аав МУ-ын Хөдөлмөрийн баатар Мишигийн Мооног, түүний төрсөн дүү МУ-ын аварга малчин Гунаасүрэн гэж мундаг улс бий. Одоо Гунаасүрэн ахын хүү сумын Алдарт уяач Ганбаяр адууг маань хариуцан маллаж байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Таны морины ажил үйлсэд амжилт хүсье.
-Баярлалаа. Нутгийн зон олондоо болон Мөнххаан сумын тавдугаар баг, Бүрэнцогт багийн Өсөхөөдөө баярлаж явдгаа “Тод магнай” сэтгүүлийн хуудсаар дамжуулан хүргэж байна. Адууны цагаан хийморь өнө мөнх биднийг ивээж байх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
-“Боржигон Ажнай” МСУХ-ны нарийн бичгийн даргын албанд томилогдоод удаж байна уу?
-Энэ тухай ярихын өмнө оршил ярьж таарах нь. Би Сүхбаатар аймгийн Бүрэнцогтын уурхайд төрж өссөн хүн. Гэхдээ Бүрэнцогтын уурхай хаагдахад нутгийн ихэнх нь Бор-Өндөрт ирцгээж байлаа. Хожмоо 2002 онд Бүрэнцогтын найман жилийн сургуулийн 50, 2012 онд 60 жилийнх нь ойг тус тус тэмдэглэлээ. Мөн 2010 онд Монголын бүх уурхайчидад зориулсан хөшөө босгож наадам хийлээ. 2013 онд Монголын уурхайчдад зориулсан хүндэтгэлийн наадам боллоо. Энэ бүхэнд нутгийн зөвлөлийн тэргүүний хувьд зохион байгуулагчаар ажиллаж байлаа. Үүнээс үүдээд Улаанбаатар дахь нутгийн зөвлөл, Бор-Өндөрийн нутгийн зөвлөлийнхөнтэйгөө хамтраад дөрөв, таван ч уралдааныг амжилттай зохион явууллаа. Энэ бүхэн моринд орохын эхлэл болсон юм. Нөгөө талаар би Хэнтий аймгийн Тээвэр, авто замын газрын харьяа Бор-Өндөр салбарын тээвэр зохицуулагчийн албатай. Миний дээд талд аймгийн удирдах дарга, “Сэцэн ханы хүлэг” уяачдын холбооны тэргүүлэгч асан Санжаадорж гуай ажилладаг юм. Тэгэхээр моринд дуртай даргадаа уруу татагдчихсан гэж болно шүү. Ингээд “Боржигон Ажнай” уяачдын холбоонд орж, тэргүүн Гомбодорж, ахлах тэргүүн Алтанхуяг нартайгаа хамтран ажиллаад зургаан жил болж байна.
-Бүрэнцогтын уурхайн хурдан хүлгүүдийн тухай та сайн мэдэх үү?
-Бүрэнцогтын уурхай анх 1948 онд байгуулагдахад монгол орны өнцөг булан бүрээс маш олон залуус ирж л дээ. Тэр дунд моринд хорхойтой нөхөд ч байж таарч. Ингээд адуунд дуртай хүмүүс чинь хоорондоо ярьж байгаад Халзан, Мөнххаан, Түвшинширээгээс адуу авчирч, нийлүүлэн удам угсааг нь сайжруулах ажлыг эхлүүлсэн байгаа юм. Бараг шинэ үржил маягийн юм болгочихсон. Жишээ нь, Баадуугийн алаг азарга эцэг нь Баянхутагийн Шаазан Шаравын, эх тал нь Өлзийтийн Өндөр Бавуугийн адуунаас гарсан. Өдгөө Баадуугийн алаг азарганы төлийн төл 60-аад азарга байгаа тухай Санжаадорж ах ярьж байна лээ. Мөн Босоо цавьдар гэж алдартай азарга байна. 1963 онд Хэнтий аймгийн 40 жилийн ойгоор 110 азарганаас хол тасархай түрүүлж байсан түүхтэй. Одоо Босоо цавьдарын унаач Цэрэгээ гэж 60 хүрч яваа хүн манай Бүрэнцогтод амьдарч байна. Түүний дурсамжинд:
“Биднийг унаач байхад одоо шиг олон машин тэрэг, чиглүүлэгч гэж байсангүй. Ерөөсөө зогсож байгаа адууны хажуугаар өнгөрч байгаа юм шиг л хурдална. Нэг мэдэхэд би бараг ганцаараа явж байна уу гэж бодогдохоор тийм хурдан адуу байлаа” гэж өгүүлдэг. Бас нэг бахархалтай жишээ хэлэхэд, 1969 онд өөрийнхөө төл дөрвөн азаргатай уралдаад өөрөө тавд орж байсан гэдэг. Ер нь төл их сайтай. Одоо энэ Улс халзангийн дээд удам байгаа юм. Тиймдээ ч манай нутгийнхан Бүрэнцогтын брэнд гэж гайхуулах дуртай. Бид энэ тухай олонд илүү хүргэхийг хүсч байгаа учраас ирэх жил Бүрэнцогтод хөшөөг нь босгож, хурдан хурц хүлгэдийнхээ тухай ном гаргахаар ажилдаа ороод байна.
-Сонирхолтой ном болох нь дээ. Нууц биш бол ямар, ямар хурдан хүлгийн тухай орж байгаа бол оо?
-Гол ажлыг Санжаадорж дарга нугалж байгаа хүн дээ. Босоо цавьдар, Бүрэнцогтын Баадуу Дорж гуай, морин толгой Дугарсүрэн, гэзэг Гомбо, босоо адуугаар наадаж байсан Бороо, Санжмятав гээд л үргэлжилнэ. Мэдээж үр хүүхдүүдээс нь Сайнбаяр, Гансүх нарын олон залуус хамтарч байгаа. Ер нь дараа жил Халхын их хүлэгч Баадуу Дорж гуайгаа алдаршуулах наадмыг зохион байгуулах юм. Өвгөн ноёны дараа орохоор мундаг уяач явсан гэлцдэг. Миний мэдэхээс торгон дээл, торгон өмдтэй, даалуу тоглож, морь уясан хүн явдаг байлаа. Нэг уяхдаа их олон морь уяна гээч.
-Энэ их ажлынхаа хажуугаар та уяа сойлго тааруулдаг уу?
-Морины төлөө гэсэн сэтгэлийг минь олон түмэн үнэлдэг шүү. Бид ээж ааваасаа есүүлээ. Бүгд Бүрэнд төрж, өссөн улс. Ингээд ах дүүсээрээ нийлж 2002 онд болсон сургуулийн ойгоор түрүү соёолонг өнгөт зурагтаар байлж байсан юм. Мөнгө хатуу тэр үед зурагт сая төгрөгийн ханштай байлаа шүү дээ. Морины ажил сайхан л даа. Морины төлөө хийж байгаа ажил үйлс цагаан мөртэй байдаг юм. Нутгийнхан маань миний хичээл зүтгэлийг үнэлж хурдан адуугаараа бас бэлэг барина. Аймгийн Алдарт уяач Цэвэгсүрэн Өсөх гоё хүрэн азарганыхаа төл хязаалан үрээг 2011 онд бэлэглэсэн нь 2012 онд “Жавхлант шарга“-д гурваар, Галшарын 90 жилээр айргийн таваар хурдаллаа. Мөн аймгийн Алдарт уяач Чулуунбарга, Мөнххааны Бадарчийн Батбилэг, Бүрэнгийн сумын Алдарт уяач Дашдондог нарын сэтгэл шингэсэн хурдан буянгууд бий. Миний адуу Сүхбаатар аймгийн Халзан суманд байдаг юм. Манай хадам аав МУ-ын Хөдөлмөрийн баатар Мишигийн Мооног, түүний төрсөн дүү МУ-ын аварга малчин Гунаасүрэн гэж мундаг улс бий. Одоо Гунаасүрэн ахын хүү сумын Алдарт уяач Ганбаяр адууг маань хариуцан маллаж байна.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Таны морины ажил үйлсэд амжилт хүсье.
-Баярлалаа. Нутгийн зон олондоо болон Мөнххаан сумын тавдугаар баг, Бүрэнцогт багийн Өсөхөөдөө баярлаж явдгаа “Тод магнай” сэтгүүлийн хуудсаар дамжуулан хүргэж байна. Адууны цагаан хийморь өнө мөнх биднийг ивээж байх болтугай.
"Тод магнай" сэтгүүл Хэнтий аймгийн тусгай дугаар
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна