АРГАГҮЙ ХУРДАН АРГАМАГУУД МИНУ ЗЭЭ...
Батсайхан
2016 оны 11-р сарын 01 -нд
Дорнод аймгийн МСУХ-ны 20 жилийн ойд зориулав.
Хурдан морины тухай нэгэн түүхийг та бүхэнтэйгээ хуваалцъя. Луу жилийн өвөл Дорнод монголын алс зүүн хязгаар Халхголын сав нутгаар цас их унаснаас онцгой хүйтэрч, 2013 оны могой жил гарч хавартай золгосон ч цас улам нэмж, сүүлдээ бүр шуурч зуд болов. Хахир цагийг давсан ч малчид амьжиргааны хэдэн малаасаа салж, үлдсэн хэдээсээ төл бараг авсангүй, ядарсан зонд өглөгийн гараа сунгасан нэгэн эрхэмийн сэтгэлийн бэлгийг өрх бүрт хүргэж, 5 сард ажил шувтарч буцлаа. Замдаа морины нөхдүүд маань гуйсныг ёсоор болгож хэдэн адуу ачиж аймаг дөхүүлж өгөх үед зам зуур Буйр нуураас урагш байх “багвар” Лхагвасүрэн гуайн хүү Алтангэрэлийнхээр оров. Худаг дээр хэдэн адуу нь байна. Тэгсэн Алтангэрэл “Ахаа өнгөрсөн жил аймгийн наадамд аман хүзүүдсэн ухаа халзан морь маань энэ шүү дээ” гэж байна. Үгүй тэгсэн тэр морины хажууд байгаа хонгор морь нүдэнд тусаад болдоггүй, тэсгэлгүй асуулаа. Халзан морь ч сайхан л амьтан байна, харин тэр хажууд нь байгаа хонгор морь яадаг морь вэ? “Миний имт хонгор гэдэг морио, ахаа... Гурван жил дараалан сумынхаа наадамд түрүүлээд байгаа юм” гэж байна. Тэгнээ тэр, арай л өөр морь юм даа, үгүй чи тэгээд сумандаа түрүүлсэн морио аймагт очиж уралдахгүй яадаг хүүхэд вэ гэв. “ Хоёр, гурван ч удаа очсон, араас нэхээд 10 дотор л зурхай давдаг юм аа”. Аан за, тэгээд чи яг юун дээр алдаад байна гэж бодож байна гэлээ. “Өө тэгээд хоолыг ихдүүлдэг болов уу, аймгийн наадмын эхний өдөр сумаас цуг очсон найз нөхөд, ах нарын морьд түрүүлж айрагдаад жаахан хатуу нясуун юм хүртээд” гэсэн шүү юм ярьж байна нөгөө Алтангэрэл маань... Хонгор морийг уургалуулж, хөлийн шөрмөс, арьс хөрсийг нь барьж үзэв, үнэхээр янзтай юмаа. Би бодлоо, улсын том цолтой уяач нарыг ярилцлагыг уншиж байхад Их насны морийг наадмын эхний өдөр, тэр өдрийнхөө хамгийн эхэнд мордуулвал сайн, учир нь олон жил уягдсан морь олны хөлийн газар очоод идэхээ болж, хамгийн холоос, жин үдийн халуунд уралддагаас их эрсддэг гэж байсныг саналаа... За, дүү хүү энэ жил хонгор морио сумандаа бүү уралд, гурван жил түрүүлсэн одоо болно, уралдмаар байвал өнгөрсөн жил аймагт айрагдсан энэ хавчиг халзан морио уралдана биз, харин би аймгийн морины комисст сайн тайлбарлаж ойлгуулаад энэ жилийн аймгийн баяр наадмын их насны морийг наадмын эхний өдөр өглөө эрт мордуулья... гэж ярьж тохироод салж билээ. Зуны эхэн сар гарч Зүүн Матад уулын тахилганд Алтангэрэлийн хонгор морь араас ширүүн ирээд аман хүзүүдэв. За хө болж байна даа, одоо сумынхаа наадамд уралдалгүй шууд аймагт л уралдана шүү гэж хэлээд явуулав. Сумын наадамд хавчиг халзан морь нь ч түрүүллээ, аймгийн наадамд хонгор морио аваад иржээ. Маргааш өглөө аймгийн наадам эхлэнэ, их насны морио бүртгүүлээд бид хоёр уулзав. За дүү хүүгийн хоншоор мэдэж дээ, ганц орой хоолыг нь тааруулаарай гэлээ. Монгол наадам ёслол төгөлдөр эхэлж их насны морьд гарааны зурхайгаас эргэлээ, Хийморийн овооны ар доор тархины морьд ирэхэд Халхгол сумын Л.Алтангэрэлийн хонгор морь араас хөл чангатай нэхэн ирж 10-руу шургалаа, барианы даамал -морь тайлбарлагчийн хувиар би чанга яригчаар наадамчин олонд зарлав. Энэ хонгор морь өнөөдөр айргаас хасагдахгүй ээ гэж...
Түрүү магнайд Чойбалсан сумын ААУ Б.Бэххуягийн уясан хонгор, Халхгол сумын Л.Алтангэрэлийн хонгор аман хүзүүдэж, Хэрлэн сумын ААУ Ц.Эрдэнэцогтын хонгор, Булган сумын Н.Болдбаатарын хонгор, Матад сумын САУ Б.Зоригтбаатарын хонгор морьд удаалан Дорнын шаргал тал шигээ зөөлөн зүстэй, ижилхэн цагаан хонгор морьд хурдалж нэгэн түүх бичигдлээ. Л.Алтангэрэл маань хонгор морио Хэнтий аймгийн түүхт 90 жилд, Сэцэнхааны хурд зүүн бүсийн даншигт дахин аман хүзүүнд хурдлуулж халхын довтой хурдан хүлэг гэдгийг нь батлав. Хонгор морины угшил нь Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр сумын Т.Энхцогтын унаган адуу, хонгор морийг хурдалмагц унаган эзэн нь төрсөн дүү хар саарал морио 2014 онд уяж сойн Баянуул, Халхгол сумын 90 жил, Дорнод аймгийн зүүн бүсийн наадамд тус бүр түрүүлгэж, хар саарал морь МУАУ Т.Батцоожийн уяан дээрээс 2015 онд төрийн наадамд айргийн тавд хурдалсан юм. Ийнхүү би бээр халхын хурдан буянтай таарсан азтай хүн. Агтны бийд газар үз, аавын бийд хүнтэй танилц гэдэг ардын сайхан сургааль бий. Морь хурдан, зөв байвал гадагш гарч уралдах хэрэгтэй шүү гэж залуусаа уриалж энэхүү түүхээ өндөрлөе.... Аргагүй хурдан аргамагууд мину зээ...
Хатагин овгийн Улаангууд Янжингийн Буджавын Батсайхан 2016.10.26
Хурдан морины тухай нэгэн түүхийг та бүхэнтэйгээ хуваалцъя. Луу жилийн өвөл Дорнод монголын алс зүүн хязгаар Халхголын сав нутгаар цас их унаснаас онцгой хүйтэрч, 2013 оны могой жил гарч хавартай золгосон ч цас улам нэмж, сүүлдээ бүр шуурч зуд болов. Хахир цагийг давсан ч малчид амьжиргааны хэдэн малаасаа салж, үлдсэн хэдээсээ төл бараг авсангүй, ядарсан зонд өглөгийн гараа сунгасан нэгэн эрхэмийн сэтгэлийн бэлгийг өрх бүрт хүргэж, 5 сард ажил шувтарч буцлаа. Замдаа морины нөхдүүд маань гуйсныг ёсоор болгож хэдэн адуу ачиж аймаг дөхүүлж өгөх үед зам зуур Буйр нуураас урагш байх “багвар” Лхагвасүрэн гуайн хүү Алтангэрэлийнхээр оров. Худаг дээр хэдэн адуу нь байна. Тэгсэн Алтангэрэл “Ахаа өнгөрсөн жил аймгийн наадамд аман хүзүүдсэн ухаа халзан морь маань энэ шүү дээ” гэж байна. Үгүй тэгсэн тэр морины хажууд байгаа хонгор морь нүдэнд тусаад болдоггүй, тэсгэлгүй асуулаа. Халзан морь ч сайхан л амьтан байна, харин тэр хажууд нь байгаа хонгор морь яадаг морь вэ? “Миний имт хонгор гэдэг морио, ахаа... Гурван жил дараалан сумынхаа наадамд түрүүлээд байгаа юм” гэж байна. Тэгнээ тэр, арай л өөр морь юм даа, үгүй чи тэгээд сумандаа түрүүлсэн морио аймагт очиж уралдахгүй яадаг хүүхэд вэ гэв. “ Хоёр, гурван ч удаа очсон, араас нэхээд 10 дотор л зурхай давдаг юм аа”. Аан за, тэгээд чи яг юун дээр алдаад байна гэж бодож байна гэлээ. “Өө тэгээд хоолыг ихдүүлдэг болов уу, аймгийн наадмын эхний өдөр сумаас цуг очсон найз нөхөд, ах нарын морьд түрүүлж айрагдаад жаахан хатуу нясуун юм хүртээд” гэсэн шүү юм ярьж байна нөгөө Алтангэрэл маань... Хонгор морийг уургалуулж, хөлийн шөрмөс, арьс хөрсийг нь барьж үзэв, үнэхээр янзтай юмаа. Би бодлоо, улсын том цолтой уяач нарыг ярилцлагыг уншиж байхад Их насны морийг наадмын эхний өдөр, тэр өдрийнхөө хамгийн эхэнд мордуулвал сайн, учир нь олон жил уягдсан морь олны хөлийн газар очоод идэхээ болж, хамгийн холоос, жин үдийн халуунд уралддагаас их эрсддэг гэж байсныг саналаа... За, дүү хүү энэ жил хонгор морио сумандаа бүү уралд, гурван жил түрүүлсэн одоо болно, уралдмаар байвал өнгөрсөн жил аймагт айрагдсан энэ хавчиг халзан морио уралдана биз, харин би аймгийн морины комисст сайн тайлбарлаж ойлгуулаад энэ жилийн аймгийн баяр наадмын их насны морийг наадмын эхний өдөр өглөө эрт мордуулья... гэж ярьж тохироод салж билээ. Зуны эхэн сар гарч Зүүн Матад уулын тахилганд Алтангэрэлийн хонгор морь араас ширүүн ирээд аман хүзүүдэв. За хө болж байна даа, одоо сумынхаа наадамд уралдалгүй шууд аймагт л уралдана шүү гэж хэлээд явуулав. Сумын наадамд хавчиг халзан морь нь ч түрүүллээ, аймгийн наадамд хонгор морио аваад иржээ. Маргааш өглөө аймгийн наадам эхлэнэ, их насны морио бүртгүүлээд бид хоёр уулзав. За дүү хүүгийн хоншоор мэдэж дээ, ганц орой хоолыг нь тааруулаарай гэлээ. Монгол наадам ёслол төгөлдөр эхэлж их насны морьд гарааны зурхайгаас эргэлээ, Хийморийн овооны ар доор тархины морьд ирэхэд Халхгол сумын Л.Алтангэрэлийн хонгор морь араас хөл чангатай нэхэн ирж 10-руу шургалаа, барианы даамал -морь тайлбарлагчийн хувиар би чанга яригчаар наадамчин олонд зарлав. Энэ хонгор морь өнөөдөр айргаас хасагдахгүй ээ гэж...
Түрүү магнайд Чойбалсан сумын ААУ Б.Бэххуягийн уясан хонгор, Халхгол сумын Л.Алтангэрэлийн хонгор аман хүзүүдэж, Хэрлэн сумын ААУ Ц.Эрдэнэцогтын хонгор, Булган сумын Н.Болдбаатарын хонгор, Матад сумын САУ Б.Зоригтбаатарын хонгор морьд удаалан Дорнын шаргал тал шигээ зөөлөн зүстэй, ижилхэн цагаан хонгор морьд хурдалж нэгэн түүх бичигдлээ. Л.Алтангэрэл маань хонгор морио Хэнтий аймгийн түүхт 90 жилд, Сэцэнхааны хурд зүүн бүсийн даншигт дахин аман хүзүүнд хурдлуулж халхын довтой хурдан хүлэг гэдгийг нь батлав. Хонгор морины угшил нь Дорнод аймгийн Хөлөнбуйр сумын Т.Энхцогтын унаган адуу, хонгор морийг хурдалмагц унаган эзэн нь төрсөн дүү хар саарал морио 2014 онд уяж сойн Баянуул, Халхгол сумын 90 жил, Дорнод аймгийн зүүн бүсийн наадамд тус бүр түрүүлгэж, хар саарал морь МУАУ Т.Батцоожийн уяан дээрээс 2015 онд төрийн наадамд айргийн тавд хурдалсан юм. Ийнхүү би бээр халхын хурдан буянтай таарсан азтай хүн. Агтны бийд газар үз, аавын бийд хүнтэй танилц гэдэг ардын сайхан сургааль бий. Морь хурдан, зөв байвал гадагш гарч уралдах хэрэгтэй шүү гэж залуусаа уриалж энэхүү түүхээ өндөрлөе.... Аргагүй хурдан аргамагууд мину зээ...
Хатагин овгийн Улаангууд Янжингийн Буджавын Батсайхан 2016.10.26
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Лхагва, 17:46 минут Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- Лхагва, 11:21 минут МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
- 2023 оны 10-р сарын 28 -нд Өвгөн ноён М.Пүрэвжавын нэрэмжит уралдаануудын нэг…
66.181.161.56
Сайхан түүх байна
Reply