Тод манлай уяач Б.Отгоннасан: Дураараа хонгорын минь булган сүүл айраг, түрүү дагуулсаар л байна

- Ардын хувьсгалын 96 жилийн ойн баяр наадам таныхаар юугаараа онцлог сайхан болов?
-Хязаалангийн уралдаанд хүрэн үрээ маань айрагдсанд баяртай байна. Энэ жилийн наадмын онцлог нь мэдээж үүлдэрлэг чанараар нь адууг ялгаж уралдуулсан явдал байлаа. Гэвч эрлийз хурлийз гэж дандаа төв рүү чиглэсэн юм хийж байхаар хөдөө орон нутгийн уяачдаа өргөн дэлгэр хамруулж, мал аж ахуй эрхэлж байгаа малчдаа хүндэтгэсэн шийдвэр гаргаж, дүрэм журмандаа ч үүнийг тусгаж өгөх нь илүү өгөөжтэй юм болов л гэж харж байна даа.
- Үүлдэрлэг чанараар ялгасанаар таныхаар уяачдын эрх ашиг хөндөгдөж байгаа тал байна уу?
-Өндөр, нам гэхээсээ илүү үүлдэрлэг байдлыг нь сайн ялгаж таних л хэрэгтэй байна. Тэгэхгүй сайхан өндөр монгол адуутай уяачид бүтэн жил сойсон хүлгүүдээ хасуулж, хохироод байгаа тал ажиглагдаж л байна.
- Та энэ жил төрийн наадамдаа хэдэн морьтой ирсэн бэ?
-Азарга, их насны хоёр морь, нэг хязаалантай ирсэн. Хязаалан маань айрагдаж, их насны морь долоо, азарга 26-гаар давхилаа.
- Таны хувьд Тод манлай уяач цолоо төрийн наадмын их морины түрүүгээр мялаалаа. Өмнө нь соёолон түрүүлгэж, их насны морь тань айрагдаж байсан. Гэвч их насны морины түрүү гэдэг арай өөр мэдрэмж төрүүлдэг болов уу. “Их насны морь түрүүлгэнэ гэдэг уяач болгоны цээжин гүний хүсэл байдаг” гэдэг шүү дээ?
-Ардын хувьсгалын 90 жилийн ойн баяр наадмаар шүдлэн үрээ маань түрүүлж байлаа. Олон жилийн дараа төрийн наадмын жагсаалтанд нэрээ бичүүлж байна. Их насны морь буян дагуулдаг гэдэг. Энэ ч утгаараа морь маань цаашид олон айраг, түрүү дагуулах байхаа хэмээн бэлгэшээж байна.
- Өвөрхангай аймгийн Хайрхандулаан сум тантай нийлээд хэдэн Тод манлай уяачтай болж байна?
-Манай аймаг нийтдээ гурван Тод манлай уяачтай, хоёр нь манай сумаас төрсөн.
- Таны хувьд хөдөө орон нутагт морио уяад босго өндөр улсын цолны болзлыг биелүүлж байгаагаараа онцлогтой. Хичнээн жилийн хөдөлмөр танд энэ цолыг авчрав?
-Би 1988 оноос хойш л морь уяж байна. Энэ цолыг хүртэхдээ улс, бүсийн уралдаанаас нийт  13 түрүү, 26 айрагтай байсан.
- Одоо 41 болчихлоо?
-Тэглээ.
- 29 жил морь уяхдаа хамгийн сэтгэл дүүрэн сайхан наадсан нь хэдэн оны ямар наадам байв?
-Улсын наадамд манай аймгаас морь уралдаагүй завсарлаж байгаад 2005 онд манай адуу ирж айрагдсан юм. Тодруулбал, манай хүрэн үрээний эцэг Дураараа хонгор гэдэг адуу даагандаа улсын баяр наадамд гуравласан. Түүнээс хойш Өвөрхангай аймгийн нэр тасралтгүй гарч байна.
- Танай адуу баруун зүгийн аймгуудаар их тарсан байдаг юм байна лээ. Өөрөө морь уяж хурдлуулахаас гадна унаган адуу энд тэнд айрагдаж, түрүүлж байгааг сонсох сайхан л санагддаг байлгүй. Энэ жил таны унаган адуунууд хэрхэн хурдлав. Та сураг ажиг тавьж үзэв үү?
-Говь-Алтай, Ховд, Баянхонгор аймгаар бол олон байгаа. Аймаг болон бүсийн уралдаануудад дээгүүр л давхиж байгаа дуулддаг юм. Яг тодорхой бол хэлж мэдэхгүй байна.
- Баярлалаа. Дураараа хонгор булган сүүл дагуулсаны адилаар энэ жилийн айраг, түрүү хоёр ч мөн нутгаасаа олон сайхан хурд дагуулах болтугай.

А.Тэлмэн