Сумын Алдарт уяач Ш.Цэвэгмид: Багадаа аавынхаа уясан бор морийг унадаг байлаа


Өвөрхангай аймгийн Уянга сумын Онги VIII багийн харьяат, сумын Алдарт уяач Шагдарсүрэнгийн Цэвэгмид 1960 онд Баян-Өндөр сумын нутаг Цайдам хэмээх газар айлын тав дахь хүү болон мэндэлжээ.
-Та ч бас удам залгасан уяач уу?
-Тийм ээ, аав маань Цэмпилийн Шагдарсүрэн гэж уяач хүн. Аавын уясан морьдоос хурдан загал азарга нь Өвөрхангайн Баян-Өндөр, Төв аймгийн Дэлгэрхаан, Дундговийн Эрдэнэдалайд олон айраг түрүүгээр давхисан. Гэхдээ Төв аймгийн Дэлгэрхаанд загал азарганы хүүхэд нь ойчоод загал морь нь түрүүлсэн гэсэн. Одоо тэр загал морь, загал азарга нь Төв аймгийн Дэлгэрхаан руу зарагдсан байна.
-Загал морь, загал азарга хоёр чинь танай Баян-Өндөрийн адуу юм уу?
-Тийм. Баян-Өндөрт тэр загал азарга гурав, дөрөв түрүүлсэн. Хоёулаа л нутаг адуунууд даа.
-Загал морь нь загал азарганыхаа төл юм уу?
-Биш ээ. Эгч дүүсийн хүүхдүүд. Баян-Өндөр түрүүлж байсан хар азарганы төлүүд байгаа юм. Бас нэг зээрд морь байсан. Сүүлд нь бас нэг бор морь уясан нь хязаалан хүртлээ Баян-Өндөрт гурван жил дарааллан түрүүлсэн. Тэрнээс том бас нэг бор морь ч байлаа. Тэр ч Баян-Өндөрт олон айрагдсан. Тэр үед чинь өвлийн уралдаан гээд хурганы арьс, 10 төгрөгийн байтай уралдаан болно. Тэнд ч бор морь түрүүлсэн.
-Та багадаа аавынхаа уясан морьдыг унах уу?
-Аавын бор морийг нь л унасан. Загал морь, загал азаргыг нь миний ах унадаг байсан юм.
-Аав тань сумынхаа баяр наадмаас хичнээн айраг түрүүтэй хүн бэ?
-Тэрийг нь сайн мэдэхгүй ээ. Аав ч бурхан болсон. Бид ч Баян-Өндөрт байхгүй болохоор энэ тэндхийн уяачдын тухай ном сэтгүүлд нэр нь дурдагдахгүй юм. Хөөцөлдөж явдаг хүнгүй болохоор ч тэр юм уу. Нээрээ 1980 онд аавын нэг шарга морь шүдлэндээ аймагт түрүүлж, нэг хээр азарга наймаар ирсэн байдаг шүү. Тэр шарга чинь сүүлдээ энэ Өвдөгийн худаг руу ирсэн. Хязаалан хүртлээ л бас түрүүлсэн. Ер нь аав маань сайн адуутай байсан л даа. Нэг зээрд үрээ Уянгад авчирч уяад түрүүлгэж л байсан. Зүүнбаян-Улаанд тавлаад, энд түрүүлээд, Сүхбаатарт болдог аймгийн бага наадамд соёолондоо түрүүлсэн. Энэ зээрд намайг уяач болгосон юм даа. Надад хязаалан ирээд тэр жилээ уралдуулаагүй. Морь уядаггүй шахуу байхдаа дааганд нь ганц нэг сургуулийн баяраар аман хүзүүдүүлж байсан. Өвдөгийн худагт ирсэн зээрдтэй чацуу л даа. Тэгээд сүүлд нь зээрдийг нь уясан.
-Зээрд чинь соёолонгоосоо хойш яаж давхисан?
-Энэ морин соёолон ойр хавьдаа сүйдэлсэн л дээ. Гэхдээ Зүүнбаян-Улаан руу зарсан. Тэнд очоод лав өвлийн уралдаануудад айраг алдаагүй. 17, 18 нас хүртлээ уралдсан байх.
-Та хэдий үеэс морь уясан юм бэ?
-Зээрд морь ид уралдаж байхад 30 гарчихсан байсан. Энэ чинь надад анхны айргийг авчирсан юм. Баян-Улаанд тавлаад, Уянгынхаа наадамд ганцаараа хол тасархай ирсэн. Аймгийн бага наадамд аймагт айрагдсан гурван үрээ ч уралдахад түрүүлсэн.
-Өөр ямар адуугаар наадаж байв?
-Сүүлд Хэнтийн Биндэрээс Нацагаа гэж хүнээс нэг ногоон хязаалан үрээ авч, сумын наадамд хоёр түрүүлсэн. Өвлийн цохионуудад хоёр гурав ч айрагдаж, түрүүлсэн. Суманд тэгж түрүүлчихээд, аймагт долоолсон. Тэгээд соёолондоо шалиагүй. Сүүлд их нас болоод суманд нэг түрүүлээд, өвлийн уралдаануудаас аймагт хоёр том бүсэд айрагдсан. Өнжсөн өвлөө Хайрхандулаанд бас нэг наадамд түрүүлсэн. Тэгээд хөгшрөөд хөл нь жоохон муудаад уяхаа больсон.
-Битүү үрээ танд ирсэн юм уу?
-Хэнтий чинь нэг сум нь хоёр нас давхиулж өрсөлддөг юм байна лээ. Тэнд их нас, хязаалан хоёр уралдсан. Тэр бүсдээ зургаагаар ирсэн.
-Ногоон морийг залгаж ямар морь хурдалсан билээ?
-Уржнан Дорнодын Цагаан-Овоогийн Зоригоогоос нэг буурал үрээ авчирсан ч шалиагүй. Тэгэхээр ногооныг залгаад уралдсан юм байхгүй гэж болно оо. Тэгээд ч Өмнөговьд ажиллах болоод энэ жил гэхэд морь уясангүй.
-Та “Хуурнигч хүлэг” галын гишүүн гэсэн байх аа?
-Тийм ээ, анх байгуулагдахад нь гишүүн болж байлаа.
-Та жилдээ хэдэн морь уях уу?
-Нэг юм уу, хоёр л уралдана. Гэхдээ миний оролдох гэж юу байх вэ. Манай Пүүжээ л уядаг юм.
-Уяачийн хувьд оргил үе хэзээ байв?
-Зээрд морь соёолон үрээ байхдаа тэр зундаа гүйцэгдээгүй. Тэр чинь 1992,1993 он болж байна уу. Дараа нь ногоон морь нэг өвөл их сайн байсан.
-Танайханд өөр уяач бий юу?
-Нэг ах хүү саяхнаас Хужиртад морь уяж байна. Зүүн талаас адуу авчраад оролдоод л байгаа гэсэн. Хараахан амжилт үзүүлээгүй байх шив дээ.
-Танай хүүхдүүд морь уях уу?
-Хүүхдүүд морь уяхгүй.
-Бидний яриа энд хүрээд өндөрлөж байна. Ярилцсанд баярлалаа.
Д.Энхтуяа
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Баасан, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
7-р сарын 10 -нд Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
7-р сарын 10 -нд Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
7-р сарын 10 -нд 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
Ням, 10:35 минут Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Бямба, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Ням, 13:53 минут Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Бямба, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Бямба, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Ням, 16:47 минут Сонгомол бага насанд Ч.Ганцогтын хээр түрүүллээ
-
Ням, 14:46 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
Бямба, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Бямба, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Ням, 07:59 минут Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Ням, 11:54 минут АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
Бямба, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Ням, 14:55 минут Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
Ням, 13:12 минут Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
Бямба, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Бямба, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Ням, 12:16 минут Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Бямба, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Ням, 09:09 минут Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
Бямба, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна