Монгол орныг даасан Очирваань бурхан
Монгол оронд Бурханы шашин дэлгэрсэн хөгжлийн үе шатыг эхэн (XI зуунаас өмнөх), дунд (XII-XIV зуун), хожуу (XV-зуунаас хойш) үеийн дэлгэрэлт хэмээн гурван үе болгон авч үзсэн байдаг. Монголын угсаатан Хүннү гүрэн нь НТӨ III, I зууны үед төв Азид хүчирхэгжин төр улсаа байгуулан хөгжиж, Хятадын Хан улстай бичиг соёлын өргөн харилцаатай байжээ. “Билэг билгийн чанадад хүрэх” сударт: “Бурханы шашин умардаас умард зүгт дэлгэрнэ” хэмээсэн нь Энэтхэг орноос Түвд, Монгол оронд шашин дэлгэрэхийг илэрхийлсэн болой. Монгол, Хятад, Түвд гурван орныг түүхэнд “Номт гурван орон” хэмээн ярьдаг бөгөөд Монголыг Очирваань, Хятадыг Манзушир, Түвдийг Жанрайсиг бурханы орон буюу язгуурын улс үндэстэн хэмээн үздэг. Монгол оронд дэлгэрсэн шашны түрүү үеийн дэлгэрэлтийн талаар Зава Дамдин гавжийн зохиосон “Алтан дэвтэр” хэмээх сударт: “Хятад, Түвдэд Бурханы шашин дэлгэрэхээс өмнө Монгол орноо бурханы шашин дэлгэрсэн нь тодорхой бөгөөд тэр цагт Монгол хүмүүс “Итгэл” хэмээх номыг уншиж хурахдаа Энэтхэгээр уншиж, Согд үсгээр хөрвүүлдэг байсан.” хэмээжээ. Бурхан багш Очирваань бурханд зарлиг ном болон нууц тарнийн олон дамжлагыг хайрласан нь эдүгээ бидэнд уламжлагдан иржээ. Очирваань хэмээх хүчирхэг, хүч чадлын бэлгэдэл болсон бурхан нь Монгол орныг даасан Ядам Бурхан мөн. Энэ тухай Монголын шашны түүхийн ном, сурвалж бичигт олонтаа гардаг. Абтайсан хаан III Далай лам Содномжамцтай уулзан бараалхаж Монголд их шүтээн Эрдэнэ зуу хийдэд равнай өргүүлье, мөн үргэлжид тахих, адис жинлав ихтэй шүтээн, шашны үйл хэрэгт ач тус ихтэй лам залъя хэмээн айлджээ. Олон бурхан шүтээн байснаас Очирваань бурхан сэтгэлд нь машид нийцсэн тул Монгол орноо шүтээн болгон залсан түүхтэй байдаг. Юань гүрнээс хойш Монгол оронд Бурханы шашныг дэлгэрүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн хүн бол Алтан хаан бөгөөд түүнийг мөн Очирваанийн хувилгаан хэмээдэг байжээ. Очирваанийн хувилгаан Алтан хаан нь Түмэн засагт хааны үед Түвд орноос III Далай лам Содномжамцыг залж, шарын шашныг анх дэлгэрүүлсэн хэмээдэг. Алтан хааныг Очирваань бурханы дүрээр шашин, амьтны тусад залсан гэж түүхэн сурвалж бичигт тэмдэглэсэн байдаг. Алтан хаан нь Саж Бандида Гүнгаажанцантай багш, шавийн барилдлага тогтоож, Монгол оронд шашныг дэлгэрүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулжээ. Улмаар Хубилай хаан Пагва ламтай багш, шавийн барилдлага тогтоож, Сажийн ёсны номыг дэлгэрүүлжээ. Зава Дамдин гавж бээр Алтан дэвтэр номондоо “Очирваань бурханы хувилгаан Чингис мэндэлсэн” хэмээн бичжээ. Очирваань бурханы хувилгаанаар Ойрдын Гүүш хааныг өргөмжилж байжээ. Монголыг даасан бурхан нь Очирваань бурхан хэмээн Бурханы шашинтнууд, сүсэгтэн олон хүлээн зөвшөөрч олон зуун жилээр шүтэн дээдэлж иржээ. Энэ тухай нэрт түүхч Дармадалай: “Чингис хаан, Алтан хаан, Гүүш, Данзан Чойжил, Абтайсан хаан тэргүүтэн Очирваань бурханы хувилгаан олон гарсан нь Монголын олон ард Очирваанийн ивээлд байх хувьтай юм болов уу” хэмээжээ. Энэ талаар авч үзвэл Энэтхэг, Монгол, Түвд, Хятад зэрэг орнууд тухайн цаг үед хаан ширээнд суусан хаадыг Бурхан шашны бурхан бодьсадва нарын үйл хэргийг дээдлэн, амьтны тусыг сайтар бүтээлгэж байсан түүх уламжлалтай ч ихээхэн холбоотой. Хятадын Утай таван богдод Манзушир залардаг гэж үздэг бол Монголчууд Отгонтэнгэр хайрханд Очирваань бурхан залардаг гэж үздэг. Отгонтэнгэр их хайрхан нь эртнээс төрийн тахилгатай уул бөгөөд анх 1828 онд жил бүр тахиж байх зарлиг гарсан байна.Түүний байгаль, газар орон, тэнд оршдог лус савдагийг баясуулан тайн тахихдаа Очирваань бурханыг Ядам болгож, тэрхүү газар оронд урин залдаг. Судар, тарнийн шашны үүднээс Ядам Очирваань бурханыг залж, тахих тусгай тахилгын зан үйлийн судар номыг уншиж, бясалгаж, тахисны адис жинлаваар Отгонтэнгэр их хайрханы ойр орчмын байгаль, газар орон төдийгүй Монголын нийт газар орон, тэдгээрийн лус савдагт балин тахил өргөж, баясган тахидаг. Лус савдаг, там, бирд, адгуус, хүн хийгээд хүн бусын тэргүүтэнд маш их зовлон тохиолддог, ямар ч их алт эрдэнэсээс үнэ цэнэтэй чухал судар, тарни, дээдийн номын рашаан дутагдаж байдаг. Тиймээс амьтан бүхнийг аврах цаглашгүй дөрвийн үүднээс тэдэнд судар тарнийн номыг сонсгож, энэрэн асарч, зовлонгоос нь гэтэлгэж амар амгаланд цэнгүүлж, төрлийг нь сайжруулж, тэднийг олон зовлонгоос нь гэтэлгэдэг. Очирваань бурханыг залж, Отгонтэнгэр их хайрхан болон бусад газар оронд оршдог Лус савдагийг аливаа амьтанд дариудын барцад саад, хорлол үйлдэхгүй байх, Лус найман аймгийг авсан ам тангаргаа зөрчихгүй байх талаар тушаан үүрэгдэнэ. Болохгүй нэгийг нь гэсгээн хашраах тал ч бий. Түүнээс биш Лус савдаг тэргүүтнийг бурхан, чухаг дээд гурвын зиндаа, авралын орны хэмжээнд сэтгэж, тэдэнд өөрсдийнхөө болон өөр бусдын урьд болон энэ, хойт насны бүхий л хэргийг даатгах нь буруу үзэлд багтаж нүгэл хураадаг. Сүүлийн үед иймэрхүү ялгааг мэдэхгүй Лус савдаг, газар орныг Бурхан мэтчилэн шүтдэг буруу үзэл нүгэлтнүүд олширч байгаа нь эрдэнэт хүмүүний бие, сэтгэлийг олж төрөөд, их хөлгөний олдошгүй ховор дээдийн номтой уулзан учирчихаад энэ мэтчилэн доордсын явдлаар явагчид нь хүний төрлөө гутаасан нүгэлт явдал юм. Лус савдаг тэргүүтнийг энэрэн хайрлаж, дээдийн номоор балин тахил, дүлцон өргөж, хүмүүний амьдрал болоод бусдад даруйдын барцад саад, хорлол үүсгэхгүй байхыг даатгаж, тэднийг гэт-лэхийн мөрд оруулдаг номын ёсыг мэдэх хэрэгтэй. Заримдаа хүмүүс Лус савдагийн хэзээ ч биелүүлж чадахгүй зүйлийг гуйж, хүсэж байдаг нь үнэхээр мунхаг сэтгэлээр төөрөлдөж явааг харуулахаас гадна, тэдэнд ч зовлон нэмэхийг үгүйсгэх арга үгүй юм. Тийм ч учраас Бурхад: “Лус савдаг тэргүүтэнд балин тахил өргө, барцад саад хорлол үүсгүүлэхгүй байхыг мэдэж үйлд, энэрч асар. Тэднийг ашдын авралд бүү барь, бүү эндүүр” хэмээсэн байдаг. Отгонтэнгэр их хайрханыг тахих бүрт тэр газар оронд Очирваань бурханы их адис жинлав оршиж, адислагдаж байдаг талаас нь авч үзвэл Отгонтэнгэр их хайрхан нь Очирваань бурханыг тахиж, залсан орон болох төдийгүй авшиг, адис жинлав нь шингэсэн газар орон болно.
Хамба лам Д.Нацагдоржийн “Очирваань бурханы номын чуулган” номоос...
1 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
103.26.195.207
номт гурван орон бол Энэтхэг, Түвд, Монгол гурав болохоос хятад биш буй.
Reply