ТОД МАГНАЙ ПОДКАСТ №109 : АЙМГИЙН АЛДАРТ УЯАЧ Ө.ГАНБАТ

Сэтгүүлч
2023 оны 3-р сарын 05 -нд

Төрийн наадам албан ёсоор эхэлж, төв цэнгэлдэхэд есөн хөлт цагаан тугаа залж байхуйд эртний түүхт Хүйн долоон худагт азарга барианд орж байдаг.

Урьд өдөр нь хоёр насны морьд уралдаж, монгол наадмын морин уралдаан хэдийнэ эхэлчихсэн хэр нь энэ л өглөө наадам дөнгөж эхэлж буй мэт санагддаг.
Тэр дундаа адуун сүргийн манлай азарганы уралдаанаар... Цагаан хоолойгоор бүртгүүлсэн азарганы тоо хийгээд өнөөдөр өнгөнд уралдаж мэдэх хүлгүүдийг зарлан догдолсон сэтгэлийг эрчлэх.
Бидний нөхөд уламжлалт ёсоор азарганы бүртгэл авч мэдээгээ оруулчихаад, урьд өдөр нь авсан баярын сэтгэгдлээ буулгаж байтал гадаа хүмүүс шуугилдаж, хэрэг бишидсэнийг илтгэв.
Юу болж буйг мэдэхээр гартал орон нутгийн сурвалжлагаар явж байхдаа уулзаж байсан уяач ах, мөн түүний хүү бололтой залуухан хархүү нар морь бүртгэлийнхэнтэй маргалдаж байх нь тэр.
Хар хөх дээлтэй залуугийн "Миний азарга өнөөдөр таван нүхний нэгэнд гарцаагүй багтах адуу. Тийм болоод л би ингэж байна. Үгүй бол би монгол наадмын өдөр ингэж хэл ам гаргахгүй. Та нар ямар хариуцлагагүй юм бэ. Азаргыг маань мордуул л даа" гэх ярианаас "хурдан азарга нь мордож чадаагүй болохыг" ойлгов.
Жаахан азнас хийгээд чагнатал "урьд өдөр нь азаргаа бүртгүүлж, бүх зүйлийг журмын дагуу гүйцэтгэсэн ч өнөө өглөө бүртгэлд байхгүй байна"гэсэн шалтгаанаар хээр азаргыг нь бариад уячихаж. Эзэд хожуудаа маягтай мэдээд бүртгэлийнхэнтэй ирж уулзахад "бид мэдэхгүй" гэсээр байдлыг ийн хурцдуулжээ.
Гарааны зурхай руу мордсон азарга улам бүр алсарсаар, бачимдахдаа хоолой нь зангиран, нулимс нь цийлэгнэж "миний азарга үнэхээр хурдан байгаа. 100 жил дахиж давтагдахгүй ш дээ. Азаргыг маань мордуул л даа" гэх залуу хархүүг хараад түрүүхэн бялхаж байсан догдлол ор мөргүй алга болж, "азаргыг нь мордуулах боломжгүй юмуу" хэмээсэнд "эхлээд асуудлыг нь шийдэх ёстой" гэв.
... Азарга эргэлээ, ирлээ. Тэрүүгээр дүүрэн гүйсэн, хөөрсөн улс.
Бид ч бас гүйлдэн би уяачдынхаа, Ундармаа уралдаанч хүүхдүүдийнхээ зургийг дарж, баярын сэтгэгдлийг нь хуваалцан завгүй гүйсээр...
Тэгж байтал түрүүний асуудал дахин сөхөгдөж, бүртгэлийн дугаар дээр алдаа гарсан болж таарав. Өөрөөр хэлбэл 114 гэсэн дугаартай бүртгэгдсэн азаргыг компьютерт шивэхдээ 1114 хэмээн алдаа гаргасан болж таарав.
Ингээд хэн нэгний санаатай, санамсаргүй гаргасан ганцхан зураас нэг уяачийн, нэгэн гэр бүлийн бүтэн жилийн хөдөлмөрийг салхинд хийсгэж, 100 жилийн түүхэнд бичигдэх гайхам түүхийг баллуурдаж орхисон нь илэрхий болов.
Гэхдээ энэ бол тайлбар. Бодит байдал дээр юу болсныг бид мэдэхгүй.
Бүртгэлийн ажлыг олон жил хийж буй эмэгтэй л лав үүнийг хүлээн зөвшөөрөөгүй гэсэн. Өөрөөр хэлбэл бүртгэл шивэхэд 114 байсан гэдэг байр суурин дээрээ бат зогссон гэнэ лээ.
Асуудал ямар ч байсан энэ бол үнэхээр харамсалтай, басхүү хариуцлагагүй гэхэд дэндүү хариуцлагагүй хэрэг.
Яагаад гэхээр уяачид 100 жилдээ хэзээнээс, хэрхэн бэлтгэснийг би гадарлана. Басхүү уяачийн хөдөлмөр ямар хүнд, эдийн засгийн болоод сэтгэл санааны ямар их ачаалал үүрдгийг мэдэхийн хувьд уйлах багадна.
Энэ бүх үйл явдал өрнөж байхад өнөө өмнө нь нэг удаа уулзаж ярилцлага авсан Өлзийтийн Ганбат хэмээх ах хүүгээ зөөллөсхийгээд л дагаад явсан.
Би оронд нь байсан бол бачимдаад багтрах байсан биз. Тэгээд сая уулзахдаа энэ тухайгаа хэлтэл "уяачид бид чинь уралдаан наадмаар аль болох хэл ам хийхийг цээрлэдэг улс. Төрийн наадам шүү дээ. Түмнээ хүндэтгэх ёстой. Гэхдээ тэсэлгүй хэдэн үг хэлсэн" гэсэн.
Тэр уужуу сэтгэлийн үзүүрт сүү тогтож, Булган аймгийн Хутаг-Өндөр сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Өлзийтийн Ганбатын Гоё хээр азарга шигшмэл морьдын "Их хурд-9" уралдаанд айрагдан, давхар уяагаар төвийн бүсийн уралдаанд магнайдаа тоосгүй түрүүлэн ирж, түмэн олноо цэнгүүлсэн билээ.
Хүүгийнх нь тэр нэг өдөр нулимс дуслуулан байж хэлсэн "миний азарга өнөөдөр таван нүхэнд гарцаагүй орох адуу" гэсэн үг үнэн байсан.
Өлзийтийн Ганбатын өөгүй хээр азарга, өргөн түмний цэнгэлд олонтаа манлайлах бизээ. Хар, цагаан хэл ам хазгай тусах болтугай. Уяа сойлгыг нь тааруулдаг Уртнасангийн Тамир уяачийн урлах эрдэм төгөлдөр байг ээ. /Хээр азарга хэдхэн хоногийн өмнө эзэн солигдож Увс аймгийн Зүүнговь сумын уугуул Бадарчийн Норовсамбуугийн хэмээн цоллогдохоор болжээ./
Тусгаар тогтнолоо тунхагласан түүхэн энэ өдөр өнгөрсөнийг сөхөж өөнтөглөхийн учир нь Монгол наадам, морин уралдаан хар сэргүй, хавчлага шахалтгүй шударга сайхан болж, шандаст хурдан хүлгүүд нь самсаа шархируулан хурдалж, элгэн монгол түмэн, эвийн хадгаа дэлгэхийг ерөөн, хүсч буйгийнх юм.

0 Сэтгэгдэл

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

    Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна