Аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажав: 1997 оны наадамд миний хоёр морины нэг нь түрүүлж, нэг нь аман хүзүүдэхэд маш их баярласан


Орон нутгийн уяачид, тэдний цуут хурдан хүлгүүдийг сурвалжлан хүргэдэг "Тод магнай" сэтгүүлийн тусгай дугаарт нийтлэгдсэн ярилцагаас хүргэдэг. Энэ удаа бид Говь-Алтай аймгийн тусгай дугаарт нийтлэгдсэн Тонхил сумын харьяат, аймгийн Алдарт уяач Ү.Бямбажавын ярилцлагыг хүргэж байна.
-Хурдан хүлгийн уяа сойлго тааруулах болсон үеийн дурсамжаас яриагаа эхэлье?
-Нэгдэл нийгмийн үед тэмээ, хуц гээд адуунаас бусдыг нь хариулж байсан. Аав маань насаараа өртөөний адуу хариулсан учраас би уг нь адуу маллах сонирхолто байсан л даа. Гэхдээ тэр үед бид өөрсдөө дур мэдэн сонгох боломжгүй байлаа.
-Танай сум адуу олонтой байсан уу?
-Манай сумын таван бригад тавуулаа адууны суурьтай байсан гэхээр их олон адуутай байсан байгаа юм.
-Ингэхэд та багадаа хурдан морь унаж байв уу?
-Уналгүй яахав. Найман настайгаасаа эхлээд 10 гаруй жил унасан.
-20 шахаж байж мориноос хасагдсан болж таарах нь ээ дээ?
-Тиймээ. Жаахан биетэй хүүхэд байсан болохоор олон жил унасан. Өөрийнхөө халтар морийг унаж байгаад сүүлд нутгийн нэг хөгшний хээр, цагаан морьдыг унаж байсан. Ер нь тэгээд олон хүний морь унасан даа. Миний унасан морьдоос хамгийн хурдан нь Нямхүү хөгшний хээр морь. Би энэ хээр морийг хоёр удаа унахдаа нэг айрагдуулж, нэг түрүүлгэсэн.
-Таныг хурдан морь унадаг байхад сумын баяр наадам өтгөн болдог байв уу?
-Сумын баяр наадам сайхан болдог байсан. Морь уралдахаасаа өмнө наадмын талбайгаар тойрно. Тэр үеэр манай эцэг, өвгөд “За тэрний тийм морь өнөөдөр түрүүлэх юм байна” гээд л ярилцдаг байсансан. Нэг насанд дунджаар 70-80 морь уралддаг байсан шүү.
-Өдөрт хэдэн насны морь уралдах уу?
-Өдөрт гурван насны морь л уралддаг байсан.Эхний өдөр их нас, соёолон, хязаалан уралддаг. Нөгөө хоёр нь дараагийн өдөр нь уралддаг байлаа. Манай энд азарга уралддаггүй таван насны морь уралдаад наадмын сүүлчийн өдөр жороо морь уралддаг байсан. Сүүлийн үед л азарга уралддаг болоод байна.
-Дээхнэ үед гарааны төхөөрөмжгүй байсан болохоор унаач хүүхдүүд нь томчуудынхаа үгнээс гарахгүй их дэгтэй байсан гэдэг.
-Тэгэлгүй яахав. Гарааны газарт нэг км орчим ойртоод биеэ засах нь зас гэж хэлээд хүүхдүүдээ буулгадаг. Тэгээд гараан дээр морь сайхан дугуйраад, ханараад эргэдэг байсан даа. Одоотой адил төхөөрөмж машин техник гэж байгаагүй ч наана, цаана гэх маргаан гарч байгаагүй л юмдаг.
-Морь сайн унасан хүүхдийг юугаар урамшуулдаг байсан бэ?
-Ээ дээ базаахгүй дээ. Намайг морь унадаг байхад хүүхэд шагнадаггүй байлаа. Харин уяачдад нэг цай мэтийн л зүйлийг өгч байсан байх. Түрүү моринд харин даага өгдөг байсан.
-Цэргээс ирээд морь уяж эхэлсэн гэсэн. Морь уях жилүүддээ аймгийн баяр наадамд хэдэн удаа явж байв?
-Аймгийн баяр наадамд хоёр, гурван удаа явж байсан. Бас Дэлгэрийн даншигт очиж байлаа.
-Баруун бүсийн уралдаанд таны уясан морьд яаж давхисан бэ?
-Морь хойно ирсэн. 600 морь уралдсанаас минийх 170 гаргаад давхисан. Эндээс хөтөлж явсан болохоор арга ч байж уу дээ..
-Эндээс Дэлгэр хүртэл хэдэн км зайтай вэ?
-Аймаг хүртэл 200 км. Тэгээд цааш дахин 100 км явдаг. Нийт 300 км замд морио хөтөлсөн юм байна.
-Хэд хоног хөтлөх үү?
- Найман хоног хөтөлсөн шүү.
-Дэлгэрийн даншиг таны үзсэн хамгийн өтгөн наадам байсан уу?
-Хамгийн өтгөн наадам байсан. Мөн аймгийн 60 жилийн ойд очиж оролцсон ч морь шалиагүй. Харин 1997 оны сумын баяр наадамд миний хоёр морины нэг нь түрүүлж, нэг нь аман хүзүүдэж байсан юм. Миний хамгийн ихээр баярласан наадам гэвэл тэр л байх.
-Анхны айраг, түрүү нандин дурсамж үлдээдэг. Тэр дурсамжаасаа хуваалцаач?
-Хамгийн анх Гүндсамбын буурал азарганы төл болох өөрийн унаган буурал морийг уяж байлаа. Сүүлд өөрөө морь уяж чадахгүй болоод ахдаа өгсөн. Ах нэг айрагдуулчихаад буцааж надад өгсөн ч би дахин айрагдуулж чадаагүй ээ. Хэдийгээр айрагдуулж чадаагүй ч тэр буурал морь надад уяаны эрдмийн дөр суулгасан адуу. Харин анхныхаа айргийн тухай 1990 хэдэн онд бор морио аман хүзүүдүүлэн авч байлаа Бас соёолон морь маань сумандаа түрүүлж байсан юм. Түүний дараа даа. Дараа нь 1997 онд халиун морь түрүүлж, бор морь аман хүзүүдэн бахтай сайхан наадсан.

-Сумын баяр наадмаас хэдэн айраг, түрүү аваад байна?
-Сумын баяр наадмаас таван түрүүтэй. Хоёр соёолон, гурван их морь түрүүлгэсэн. үүлсэн.
-За тэгвэл айраг нь хэд вэ?
-10 гаруй айрагтай. Соёолон морь дөрөв, бор морь гурав айрагдсан. Өнгөрсөн жилээс би өөрийн унаган морийг уяж байна. Тэр сайн давхиж байгаа. Мөн жороо хээр морио суманд хоёр түрүүлгэж, нэг аман хүзүүдүүлсэн. Хоёр жилийн өмнө хар соёолон маань мөн айрагдсан. Өнгөрсөн жил хүрэн соёолон аман хүзүүдэж, хээр морь айргийн таваар ирлээ. Одоогоор ийм л амжилт үзүүлээд байна даа.
-Дунд нь морь уялгүй хэсэг завсарласан юм уу?
-Бие өвдөөд нэг хэсэг морио уяагүй. Хүүхдүүд морь уяж байсан ч сайн давхиулж чадаагүй юм. Уг нь харлаг, хонгор хоёр дориун сайн давхихаар байсан. Даанч бие өвдөөд уяж чадаагүй юм.
-Хонгор морь хаанахын адуу вэ?
-Нэгдлийн адууны удамтай. Уг нь Баянхонгороос ирсэн хонгор азарганы удам. Тэрийг л өөдтэй уяж чадаагүй юм. Уг нь найдвартай хэд, хэд айрагдчих адуу байсан юм. Гэхдээ хөөрхий бага наадамд хэд, хэдэн удаа айрагдсан.Тав, зургаан медальтай. Сумын баяр наадамд наймаар нэг удаа давхисан. Хамгийн сайн давхисан нь энэ байгаа юм.
-Харлаг морь нь?
-Харлаг морь миний өөрийн унаган адуу. Сумандаа арван хоёроор нэг ирсэн. Тэгээд л тэр.
-2010 оноос хойш морь сайн давхиж байна гэсэн. Зүүн зүгээс ирсэн адуу юу?
-Сүхбаатарын адуутай цус сэлбэсэн. Би хоёр азарга авч тавьсан. Нэгийг нь Сүхбаатараас, нөгөөг нь энд нутгаасаа.
-Сүхбаатараас авчирсан азарганы төл хэр давхиж байна вэ?
-Хар, хээр морьд тэр азарганы төл. Одоо сайн давхиж байна.

-Жороо мориор наадаж байсан гэсэн. Тэр талаараа жаахан дэлгэрүүлээч?
-Тэр манай нутгийн адуу. Би 10 настай байхад нь авсан юм. Надад ирэхээсээ өмнө уралдаагүй битүү адуу л даа. Жороо гэдгийг нь мэдээд худалдаж авсан юм. Саяхан аймагт очиж наадаад гурав дээр давхиж байтал хойноос нэг амьтан ирэхээр нь ухасхийсэн чинь намайг хасчихсан. Тэгсэн манайхан “Чи чинь яагаад 500 метр газар морины хөл алдуулчихдаг юм” гээд зэмлэж байна лээ. Хойноос хүн таваргаад ирэнгүүт нь урдуур ороод гай болчих юм болов уу гэж бодоод адилхан ухасхийсэн чинь хасагдчихсан.
-Таны оролцсон наадмуудаас хамгийн бахархалтай сайхан нь хэзээний ямар наадам байсан болоо?
-1997 оны сумын баяр наадам юм даа. Хоёр морь маань дарааллан давхиж нутгийнхан маань бүгд гар барьж баяр хүргээд л. Тэр л наадам хамгийн бахархалтай байсан. Түүнээс хойш халиун морь хэд, хэд айрагдсан. Харин бор морь сайн давхиагүй. Уг нь бор морь нь илүү сайн байсан юм байна лээ.
-Морь уяхад насаараа суралцдаг гэдэг. Залгамж халаа болсон уяачдаа бэлтгэж байна уу?
-Би зургаан хүү, гурван охинтой. Гурван хүү маань морь уядаг. Гэхдээ морьд маань миний нэр дээр давхиж байна.
-2001 онд аймгийн Хөдөлмөрийн аварга болж байж. Тэр талаараа жаахан дэлгэрүүлээч?
-Олон жил маллаж тоо, толгойг нь тогтмол өсгөсөн гэж л өгсөн дөө. Тэгэхэд малын тоо толгой 1000 гарч байсан. Түүнээс өмнө намайг аймгийн Хөдөлмөрийн аварга болгоно л гэдэг байсан. Би “Нэр төр яах вэ” л гэдэг байлаа.
-Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа. Хурдан тууртын босоо цагаан хийморьт өнө мөнх ивээгдэж яваарай.
"Тод магнай" сэтгүүлийн Говь-Алтай аймгийн тусгай дугаараас...
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
1 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
1 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
-
2 цагийн өмнө Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
3 цагийн өмнө Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
4 цагийн өмнө Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
4 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
5 цагийн өмнө Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
7 цагийн өмнө Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
8 цагийн өмнө Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Өчигдөр, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Өчигдөр, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
Өчигдөр, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
Өчигдөр, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Өчигдөр, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Өчигдөр, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Өчигдөр, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Өчигдөр, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Өчигдөр, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
7-р сарын 02 -нд Эрдэмт уяачид, эрэмгий хүлгүүд- Тод манлай уяач С.…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн сонгомол бага насанд Х.Бат-Эрдэнийн…
-
2024 оны 8-р сарын 05 -нд Хангайн бүсийн дааганы уралдаанд М.Цэрэнжавын хээр…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дээд насанд С.Баярсайханы …
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Я.Содбаатарын бор соёолон түрүүллээ
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсийн их насанд Э.Бат-Эрдэнийн Солонго зэ…
-
2024 оны 8-р сарын 04 -нд Хангайн бүсэд Д.Батбаярын Түмт хээр азарга түрүүлж…
-
2024 оны 8-р сарын 01 -нд Хангайн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Г.Ганб…
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд П.Баярбатын бор хязаалан түрүүллээ
-
2024 оны 7-р сарын 31 -нд Хангайн бүсэд Г.Энхбатын хар шүдлэн түрүүлжээ
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдааны сонгом…
-
2024 оны 7-р сарын 28 -нд Ламын Гэгээний 385 жилийн ойн сонгомол дунд насанд…
-
Баасан, 12:43 минут АХ-104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан азарганууд
-
Пүрэв, 17:51 минут Уралдаанч Б.Эрдэнэбилэг: Бөмбөгөө ахыгаа нэг оруул…
-
Пүрэв, 12:57 минут АХ-ын 104 жилийн ойн эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
Өчигдөр, 11:20 минут З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
-
Пүрэв, 16:21 минут Ж.Түмэн-Өлзийн бор шүдлэн түрүүллээ
-
5 цагийн өмнө Сонгомол дээд насанд Г.Хүрэлбаатарын хүрэн халзан …
-
Өчигдөр, 17:01 минут Л.Анхбаатарын хүрэн халзан морь түрүүллээ
-
Өчигдөр, 17:43 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
Баасан, 11:58 минут МУАУ И.Золбоогийн хүрэн халзан азарга түрүүллээ
-
Пүрэв, 10:07 минут Хүйн долоон худагт хязаалангийн эргэн тойронд
-
Баасан, 08:27 минут 153 азарга бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 15:28 минут Ш.Мөнгөншагайн сартай хээр даага түрүүллээ
-
Өчигдөр, 16:15 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан даагану…
-
Пүрэв, 12:07 минут Б.Гантигийн сартай хүрэн хязаалан түрүүллээ
-
Баасан, 15:43 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Амарсанаа: Баянхонгороос анх у…
-
Баасан, 08:49 минут Фото - Азаргаа мордуулав
-
Пүрэв, 10:17 минут Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
Пүрэв, 13:47 минут 225 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 09:56 минут МУ-ын Алдарт уяач Ч.Уламбаяр: Дөрвөн настай морины…
-
Пүрэв, 17:39 минут Б.Лхагвацэрэн:Таван жилийн дараа төрийн наадмын хи…
-
Пүрэв, 15:09 минут Тод манлай уяач О.Батбилэг:Түрүүлэх байх гэж бодсо…
-
2 цагийн өмнө Сонгомол дунд насанд Д.Даяндэмидийн Наран зээрд т…
-
Пүрэв, 18:19 минут Манлай уяач Х.Улам-Өрнөх: Морь айрагдана гэдэг оло…
-
8 цагийн өмнө Сонгомол дээд насны ангилалд 78 хүлэг бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 12:29 минут АХ-ын 104 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан соёолонг…
-
Баасан, 15:05 минут 210 их насны морь бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 08:02 минут 195 соёолон бүртгүүлжээ
-
Өчигдөр, 09:14 минут Фото - Соёолон мордуулахын эргэн тойронд
-
Баасан, 16:01 минут Уралдаанч Ц.Түвшинсайхан: Ээжээ, ааваа хүү нь түрү…
-
Өчигдөр, 13:07 минут Уралдаанч Н.Боорчи: Шүдлэн түрүүлгэж, соёолонгоо …
-
Өчигдөр, 13:54 минут Хамгийн бага нас дааганы уралдаанд 240 даага бүртг…
-
3 цагийн өмнө Сонгомол дунд ангиллын хурдан хүлгүүд мордлоо
-
1 цагийн өмнө Сонгомол бага насанд 105 даага бүртгүүлж, 76 мордл…
-
7 цагийн өмнө Сонгомол дээд ангиллын хүлгүүд гарааны зурхай рууг…
-
4 цагийн өмнө Сонгомол дунд насны ангилалд 106 хүлэг бүртгүүлжэ…
-
Өчигдөр, 14:32 минут Уралдаанч Б.Нармандах: Уяач ах нараасаа суралцах г…
-
4 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дээд насны ангилалд …
-
1 цагийн өмнө АХ-ын 104 жилийн ойн сонгомол дунд насны ангилалд…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна