СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ ИРЭХЭД БЭСРЭГ НААДАМД НЬ МИНИЙ МОРЬ ТҮРҮҮЛСЭН
![](http://ulaanbaatar.todmagnai.mn/images/users/cube/73f11013677ea13b2217f297dec29d25.jpg)
![](http://todmagnai.mn/images/news/main/6ddde047fc4f2400cdd3270ce3a9a4bf.jpg)
Төв аймгийн Заамар сумын Төмстий 2-р багийн харьяат, сумын Алдарт уяач Авирын Цэрэндорж 1946 онд Заамар сумын нутаг Өвөр наймгана хэмээх газар айлын ууган хүү болон мэндэлжээ. АХ-ын 70,80,90 жилийн ойн медалиар тус тус шагнуулсан.
-Нутгийнхнаас чинь таны аав Авирыг дайны үед Оросын фронтод хандив өргөж байсан гэж дуулсан. Тэр талаар та хэр мэдэх вэ?
-Нутгийн улсуудаас адуу авч, малинд тэнцсэн адууг нь фронтод явуулсан гэдэг юм билээ. Би жаахан байсан болохоор хэдэн адуу өгсөн талаар сайн мэдэхгүй.
-Ямартай ч танай аав адуу мал олонтой байсан болоод фронтод адуу бэлэглэсэн байх. Адуу малын захад өссөн нь таныг морь уяхад нөлөөлөө болов уу?
-Манай аав адуу мал олонтой ч морь уядаггүй, анчин хүн байлаа. Улсаас өгдөг төлөвлөгөө нормын дагуу ан хийдэг, бэлтрэг суйлдаг байсан. Би багаасаа олон хүний хурдан морийг унаж байсан болохоор өөрийнхөө сонирхлоор уяа тааруулж эхэлсэн. Мятав гэж хүний цавьдар морийг унаад айраг, түрүүгээр л давхиулж байсан. Нялга Дашдондог, Гомбосүрэн, Сандий гэж хүмүүсийн морийг унаж сумын наадамд уралддаг. Ер нь гайгүй сайн уралдаанчид тооцогддог байсан шүү. Энэ нь намайг морь уяхад нөлөөлсөн гэж боддог. 1966, 1967 оноос сар шинийн уралдаан, Майн нэгний уралдаанд морь уяж хөнгөрүүлж байгаад ухасхийдэг л байлаа. Манай Заамар сумын Туяа нэгдлийн 10 жилийн ойд азаргаа тавд давхиулсан. Иймэрхүү ганц нэг уяа сойлго тааруулж байгаад цэрэгт явж ирээд, 1970 оноос үргэлжлүүлж морь уясан.
-Цэргээс ирээд ямар удам угшилтай, ямар морь уяж байсан бэ?
-Цэргээс ирээд зээрд шүдлэн суманд айрагдуулж, хязааланд нь түрүүлгэсэн. Зээрд морь 1979 онд Угтаалын Атарчдын 20 жилийн ойд түрүүлсэн ч хасагдсан. 200 гаруй адуу уралдсанаас хоёр тасарч эргэсэн гээд хасагдаж байсан. Тэгээд тэр жилээ Дашинчилэнд түрүүлсэн. Сумын наадамд миний зээрд дөрөв айрагдан, Дашинчилэнд, Угтаалд, Заамарт тус бүр түрүүлсэн. Жижиг бага уралдаанд олон түрүүлж айрагдсан. .
- Өөр ямар морьдоор наадаж байсан бэ?
- Унаган бэлэвсэн хээр морь сумандаа хязаалангаас эхлэн хоёр гурав айрагдуулаад хулгайд алдсан. Бор морь суманд нэг айрагдсан. Дэлтэй ухаа морийг хүүхдийн үсний баяр, бага уралдаануудад айрагдуулаад, суманд айрагдуулж чапаагүй. Ийм л хэдэн унаган морьдоороо наадсан даа. Тэгээд 1990 оноос хойш морь уясангүй.
-Таныг морь уядаг байхад сумын наадам хэр өтгөн болдог байсан бэ?
- Намар ургацын баяр, сумын наадам хоёрт олон морь уралдана. Манайхаас ийш тийшээ тойрсон сумдаар очно. Тойрсон сумынхан ч манай наадмаар их ирнэ. Нэгдлийн хэдэн хонь хариулах завсраа морио уяна. Сумынхаа наадмыг л үзнэ үү гэхээс биш тэр бүр наадам хөөгөөд явах чөлөө зав бага. Гэрийн хүн нялх биетэй, олон малтай үлдээх хэцүү. Гэхдээ яахав ойр сумын наадамд хэд хэд явсан.
![](/images-library/c951b725fe802f56b3815761514c73a4.jpg)
-Таны үед энэ нутагт морь мал уядаг байсан ямар сайн уяачид байв?
-Дугарын аав Галсантогтох гэж бор, хүрэн сайн их насны морьдтой, сайн зээрд азаргатай уяач байсан. Мятав, Баасан гээд хүмүүс байна. Сүүлийн үед Энхтайван нарын олон сайхан залуу уяачид гарсан байна.
-Таны оролцож байсан наадмуудаас хамгийн онцлог нь хэдэн оны наадам байсан бэ?
-1979 онд Атарчдын 20 жил өргөн наадам болсон доо. Хойно Сэлэнгэ аймаг тэр чигээрээ ирсэн байх, Булганаас ч уяачид ирсэн. Манай сумаас олуулаа явж бараг зургаан насыг нь авсан шүү.
-Тэр үед танай эндэхийн адуу сайн байжээ?
-Сайн байсан. Дамба, Шар Дамба, Миеэ гуай, Баасан гээд сайн адуутай улсууд бүгд явсан. Баасангийн хүрэн азарга түрүүлж, бас нэг далив хээр азарга нь аман хүзүүдэн, миний зээрд морь түрүүлж байсан. Энэ наадам 6-сарын 30-нд болж, үүнээс өмнө 5 сарын сүүлээр нь Далай лам ирж бас нэг уралдаан болсон.
-Заамарт Далай багш ирсэн юм уу?
-1979 онд 14 дүгээр Далай лам залуухан ирж байлаа. Анх удаа Монголд ирсэн нь тэр байх. Цагаан эргэний хойно шууд онгоцоор буусан. Далай лам ирлээ гэж их насны морь уралдуулан, дөрөв билүү найман бөх барилдсан бэсрэг наадам хийсэн.
-Одоо Далай багшийг ирэхэд хүмүүс маш олноороо цугладаг шүү дээ. Социалист нийгэмд яаж хүлээж авч байсан бол оо?
-Өө ялгаагүй их олон хүн цугласан. Уралдсан 30-аад морийг бүгдийг мялааж хайрцагтай чихэр өгч байсан. Миний морь түрүүлж, Намхайн хул морь аман хүзүүдэж, гуравт Чинчулууны сартай хонгор морь билүү Баасангийн морь орсон байх. Урьдчилж наадам болно гэж зарлаагүй дуулиан бага болохоор дотроо зохион байгуулж хэдэн морь уралдуулсан байх. Айлд дайллага хийхдээ хэдэн бөх барилдуулсан.
- Бидний урилгыг хүлээн авч ярилцсанд баярлалаа.
"Тод магнай" сэтгүүлийн Заамар сумын тусгай дугаараас...
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
-
1 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
-
4 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
5 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
9 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
11 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
Өчигдөр, 18:39 минут Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
Өчигдөр, 17:55 минут Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
Өчигдөр, 16:51 минут Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 15:38 минут Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
Өчигдөр, 13:47 минут Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
Өчигдөр, 12:49 минут "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд Х.Гарь…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол бага ангилалд 106 да…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд ангилалд эхний …
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насны уралдаанд…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дунд насанд 65 хурда…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд эхний 10…
-
7-р сарын 13 -нд АХ-ын 103 жилийн ойн сонгомол дээд насанд С.Баярса…
-
7-р сарын 13 -нд Сонгомол дээд насанд 79 хурдан хүлэг бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 13 -нд Цоллооч хүүд Д.Чулуунбат Тод манлай даага амлав
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан д…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Х.Улам-Өрнөхийн хээр даага тү…
-
7-р сарын 12 -нд 258 даага бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан с…
-
7-р сарын 12 -нд Уралдаанч Б.Энх-Очир: Захаар нь дайрч ороод Нандин…
-
7-р сарын 12 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Хишиг-Очирын Бөхбатын хүрэн с…
-
7-р сарын 12 -нд 217 соёолон бүртгүүлж, 152 нь гараа руу хөдөлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан их насны…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд Б.Ерөөлтийн халтар морь түрүү…
-
7-р сарын 11 -нд 228 их насны морь бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан а…
-
7-р сарын 11 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд С.Гал-Эрдэнийн Нандин хонгор …
-
7-р сарын 11 -нд 192 азарга бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хурдан ш…
-
7-р сарын 10 -нд Ц.Дагвасүрэнгийн хул шүдлэн түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 254 шүдлэн бүртгүүлжээ
-
7-р сарын 10 -нд АХ-ын 103 жилийн ойд эхний 10-т хурдалсан хязаалан…
-
7-р сарын 10 -нд Батсуурийн Чинзоригийн хээр хязаалан түрүүллээ
-
7-р сарын 10 -нд 156 хурдан хязаалан гарааны зурхайгаас эргэлээ
-
7-р сарын 10 -нд Хязаалан 256 бүртгүүлжээ
-
2024 оны 4-р сарын 15 -нд Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
-
2024 оны 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
-
2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
-
2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
-
Өчигдөр, 16:51 минут Хангайн бүсэд Ч.Уламбаярын хээр соёолон түрүүллээ
-
Өчигдөр, 09:41 минут Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ч.Болд-Эрдэнийн халт…
-
9 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Б.Отгонсэлэнгийн Ава…
-
Өчигдөр, 12:49 минут "Говьшанх-7" говийн бүсийн уралдаанд Ц.Амарсанааги…
-
Өчигдөр, 09:15 минут "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Б.Пүрэвжаргалын хүрэ…
-
Өчигдөр, 17:55 минут Төвийн бүсийн сонгомол бага ангилалд Х.Цогтсайханы…
-
11 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын Солон…
-
Өчигдөр, 15:38 минут Говийн бүсийн сонгомол дунд насны ангилалд Б.Норов…
-
4 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд Ц.Амарсанаагийн хонг…
-
Өчигдөр, 13:47 минут Төвийн бүсийн сонгомол дунд насанд Б.Бат-Өлзийн ха…
-
Өчигдөр, 09:19 минут Төвийн бүсийн уралдааны сонгомол дээд насанд С.Бая…
-
Өчигдөр, 18:39 минут Говийн бүсэд Ч.Батжаргалын халтар даага түрүүллээ
-
5 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" уралдаанд Д.Отгонлхагвын хүрэн…
-
1 цагийн өмнө Ламын Гэгээний 385 жилийн ойд О.Баасанцэрэнгийн хү…
-
2 цагийн өмнө "Говьшанхын хурд-7" говийн бүсийн уралдаанд Э.Бат-…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна