Гадасын халзан

Энэ цагийн шигшмэл хурдан хүлгүүд булан маань МУ-ын Алдарт уяач А. Алтангадасын халзан азарганы амжилтын товчооноор үргэжилж байна. Алдарт уяач маань халзан азарганыхаа түүхийг ийнхүү хүүрнэлээ. 1989 оны намар Багахангай дүүргийн наадамд /тэр үед Төв аймгийн Сэргэлэн сумын адуучин байсан/ МУ-ын Тод манлай уяач тун одтой наадаж халтар морь, бага халзан даага, “Жараахай хээр” соёолон гурав нь түрүүлсэн юм. Энэ наадамд МУ-ын Тод манлай уяач Ц. Аюуш багш бид хоёр мөн уралдаж буцах замдаа Энгэрийн булагт байсан Д. Онон ахынхаар бууж, бид гурав анх танилцаж, нутаг ус, адуу мал, найр наадмын сонин хачин ярилцах зуур тэр айлаас адуу авах, тэр тусмаа азарган тавих үрээ авах санаа төрж билээ. Ингээд энэ санаагаа Ц. Аюуш багшдаа хэлтэл “өөрөө мэд” гэдэг юм байна. Д. Онон ахад хэлж гурвуулаа адуун дээр нь очтол гурван халзан адуу өөдөөс харж зогссоны дундах адуу намайг хараад эвшээж баярлаад байхаар нь бэлэгшээж энэ адууг авья гэж багшид хэлтэл: би ч гэсэн шинжээд, энэ нь илүү гэж бодож байна гэлээ. Ингэж тэр намар МУ-ын Тод манлай уяач Д. Ононгийн их халзангийн төл, Даваанэрэн начингийн цавьдар халзан гүүний төл хүрэн халзан азарганы төл Гадасын халзан болсон нь энэ билээ. 1990 онд хязааландаа улёын баяр наадамд 17-д хурдалж намайг болон багшийг минь их баярлуулсан. Түүнээс хойш соёолондоо 13, хавчиг соёолондоо 1992 онд 27-д, долоон насандаа Архангайн Цэнхэрийн 70 жилд аман хүзүүдэж, Архангай амгийн 70 жилд түрүүлсэн боловч, азарга будилсанаас болж аман хүзүүнд тооцогдсон. 1996 оны улсын баяр наадмын өмнөхөн Налайхын сунгаанд хол тасархай түрүүлэхэд МУ-ын манлай уяач Гарамжав багш маань “миний дүү энэ жил хан уулын ард сайхан наадах юм байна” гэж урам хайрлаж байлаа. Тэр жил улсад 3-т давхиж төл цавьдар даага нь хоёр давхиж билээ. 1998 онд улсад хол тасархай түрүүлсэн боловч будилсан нэрээр хасагдсан. Түүнээс хойш гутга суугаад уралдаж чадаагүй. 2004 оны зун Төв аймгийн Сэргэлэн сумын ойгоор 18 настайд уралдуулж зодог тайлсан юм. Ийнхүү олон жил хурдалж намайг болон наадамчин олноо баярлуулсан халзан азарганы маань төл өнөөдөр ч гэсэн хурдалсаар байгаад бөгөөд 1996 онд цавьдар даага улсын баяр наадамд аман хүзүүдэж, 1997 онд шүдлэндээ Эрдэнэтийн хангайн даншиг наадамд түрүүлж,1998 онд хязааландаа улсын баяр наадамд гуравт хурдалсан. Уяачдынхаа унших дуртай “Тодмагнай” сэтгүүлээр дамжуулан надад харамгүй сайхан сэтгэлээр адууны буян хишиг хайрласан МУ-ын Тод манлай уяач Д.Онон ахдаа болон гэр бүлийхэнд нь эрүүл энхийг хүсч баян Намсрай шиг дэлгэрч явахыг хүсэн ерөөе.

А.Тэлмэн