Анх удаа Монгол гутал өмсөж, багадсан зодог шуудагтай дэвжээнд гарч байлаа

Дундговь аймгийн баяр наадамд Улсын начин О.Жаргалсайханаар тав, улсын харцага Т. Өсөх-Ирээдүйгээр зургаа, улсын начин Ж.Баянмөнхөөр долоо, улсын заан М. Өсөхбаяраар найм, улсын харцага Л.Пүрэвжав харцагаар ес давж Аймгийн хурц арслан
цол хүртсэн Г.Баяржавхлантай цөөн хором ярилцлаа.
-Юуны өмнө шинэ цол авсанд баяр хүргэе. Бөхийн спортоор хэзээнээс хичээллэж эхэлсэн бэ?
-Хүүхэд байхаасаа л бөхийн спортыг сонирхдог байсан. 10 жилийн сурагч байхдаа жүдо бөхийн дугуйланд Ц.Шийрэв багшийн удирдлагад хичээллэж байсан. Тэгээд дундуур нь Англи руу сургуульд явсан. Сургуулиа төгсч ирээд 2010 оноос үндэсний бөхөөр барилдаж эхэлсэн дээ.
-Үндэсний бөх, жүдо бөх хоёр юугаараа ялгаатай байдаг вэ?
-Багаасаа шууд үндэсний бөхөөр барилдаагүй. Жүдо бөхөд жингийн ангиллаар барилддаг болохоор үеийнхээ хүүхдүүдтэй ноцолдож, өөрөө хөгжиж, юм сураад их эвсэлтэй л болдог юм байна лээ. Ер нь бөхийн сууриа жүдогоор тавьсан.
-Энэ жил та нуттийн наадамдаа улсын цолтой шилдэг бөхчүүдийг давж түрүүллээ. Барилдаан бүр хариуцлагатай байсан байх. Ямар бөхтэй барилдахад хэцуү байсан бэ?
-Наймын даваанд М.Өсөхбаяр заантай барилдахад хамгийн хэцүү байлаа. Учир нь энэ давааг давж чадахгүй бол цолоо ахиулж чадахгүй үлдэх байсан. М.Өсөхбаяр заан жүдогоор хичээллэдэг учраас миний хийх мэхний үйлдлийг дэндүү сайн мэдрээд байх шиг санагдсан.
-Үзүүр түрүүнд барилдаж байхад нутгийн ах чинь барилдахгүй тахимаа өгсөнд их л гайхаж байгаа харагдсан?
-Пүүжээ ахыг миний багш гэж хэлж болно. Би ахыгаа байнга л дагаж барилддаг байсан. Тэр утгаараа нутгийн дүүгээ дэмжиж гаргая гэж бодсон байх л даа. Пүүжээ ахдаа маш их баярлаж байгаа.
-Жүдогоор хичээллэж байсан хүний хувьд манайх олимпийн татамигаас мөнгө, хүрэл медаль авсныг хараад жүдогоороо барилдах бодол төрөв үү?
-Өө, ёстой сайхан байна. Монголчууд маань олимпоос медаль авч ард түмнээ баярлуулж байгаад үнэхээр баяртай байна. Миний хувьд үндэсний бөхөөрөө л барилдах сонирхолтой байна.
-Хэдэн настай вэ?
-Би 1991 онд төрсөн. Энэ жил 21 нас хүрч байна.
-Өндөр, жин хэд вэ?
-Өндөр 183 см, жин 100 кг орчим байгаа.
-Та бөхийн удамтай юу?
-Аав, ээжийн талд хоёуланд нь бөхийн удам бий. Манай аав Дундговь аймгийн цэргийн заан Ганзориг гэдэг хүн бий. Харин ээжийн маань аав аймгийн начин Монхор гэж хүн байсан.
-Заал, танхимын барилдаанд хүч үзэж байв уу. Заалны барилдаанд хэд давж байв?
-Сумын заан байхдаа их барилддаг байсан. Аймгийн начин болоод зааланд барилдах нь цөөрсөн. Бага цолтой болохоор их хэцүү байдаг байсан. Дандаа өндөр цолтны аманд гарч, нугалаанд сайн сайн бөхчүүдтэй таарч барилдаад.
-Бэлтгэлээ хаана хийдэг вэ?
-Нутагтаа хийдэг. Заримдаа өөр нутгийн бэлтгэлүүд дээр очиж хөлс гаргадаг.
-Л.Пүрэвжав харцагатай барилдахад бөхчүүд их хэцүү, эвгүй байдаг гэцгээх юм билээ. Танд ямар бөхтэй барилдахад хэцүү байдаг вэ?
- Анх барилдаж байхад хүн болгон хэцүү байдаг байлаа. Бариад авангуут л хатуу зангирсан хүмүүс байдаг байсан. Одоо цол, жин нэмсэн болохоор өмнөхөөс арай ондоо болсон шүү.
-Бага байхдаа ямар бөхийг хүндэлдэг байв?
-Хүүхэд байхаасаа л А.Сүхбат аваргыг шүтэж хүндэлдэг байсан. А.Сүхбат аваргын барилдааныг хараад байхад уйддаггүй юм. Аваргын барилдаан, хийсэн мэх нь дахин хэзээ ч давтагдахгүй. Одоогийн бөхчүүдээс гэвэл Ц.Содномдорж харцага, Ж.Бат-Эрдэнэ гарьд нарын бөхчүүдийг их хүндэлж тэднээс үлгэр дууриал авдаг.
-Анх удаа аймгийн наадамд 512 бөхөөс үзүүр түрүүнд үлдэхэд олон юм бодогдсон биз?
-Үнэхээр сайхан юм билээ. Тэр үед шөнө болчихсон машины гэрэл асааж барилдааныг цааш үргэлжлүүлсэн. Дүүрэн хүмүүс тойроод байх шиг санагдаж байсан. Тухайн үед нутгийн ард түмэн, уул ус, аав ээж, ах нар маань л бодогдож байсан.
-Та хэр шүтлэгтэй вэ?
-Мэдээж, шүтлэгтэй. Энэ жил Дорноговь аймгийн энергийн төвд очиж байгаад могой хараад ихэд бэлэгшээж байсан. Их бэлэг дэмбэрэлтэй зүйл болсон.
-Цаашдын зорилгоосоо хуваалцаач. Мэдээж, улсын наадамдаа хүч үзнэ гэсэн зорилготой байгаа биз дээ?
-Үүнээс хойш аймгийн наадамд нэг их барилдахгүй. Улсын наадамд барилдаж амжилт үзүүлнэ гэсэн зорилготойгоор бэлтгэлээ хийж байна.
-Бөхчүүд хэцүү барилдааны өмнө хүмүүсийн зоригжуулж хэлсэн үг санаанаас гардаггүй гэцгээх юм билээ. Хэний ямар үг одоо бодогдож байна?
-Улсын начин Б.Чинзориг ах надтай ойр байж зөвлөсөн. Тэгээд надад олон ч үг хэлсэн. Чи бол илүү, чи илүү гэдгээ мэдэж байгаа болохоор давж чадна гэж их зоригжуулж байсан. Тэр үед их ч урам орж зориггой барилдсан.
-Ж.Баянмөнхтэй барилдахад тэвдэж байсан. Ер нь тавын даваанаас эхлээд өндөр цолтой бөхчүүдтэй барилдсан. Хэр цуцсан бэ?
-Улсын цолтой бөхчүүд цаанаа л өөр юм билээ. Том даншиг болсон болохоор дандаа томчууд ирж барилдсан.
-Хамгийн анхны бөхийн гараанд ямар тэмцээнд барилдаж байв?
-Анх би чинь 2008 оны өсвөрийн улсын аваргад барилдаж дөрөвдүгээр байрт орж байсан. Монгол гутал анх удаа өмсөөд л аавын багадсан зодогтой анх удаа дэвжээнд гарч байлаа. Тэр үед аймгийн арслан Д.Энхбаяр түрүүлж байсан.
-Бөхчүүдээс хэнтэй илүү дотно нөхөрлөдөг вэ?
-Бөхчүүд чинь хоорондоо их найзархдаг хүмүүс. Миний үеийн бөх Д.Энхбаяр гээд Увс аймгийн арслан бий. Энэ бөхтэй илүү дотно найзалдаг.