Төрийн хэрэгт шамдагч Тод манлай
Архангайн Хотонт сумын уугуул Цэвээнжавынхан 1970 оны наадмыг дурсах дуртай. Учир нь хүү Юүвээ нь улсын наадамд зургаа давж цол аваад нутагтаа ирэхэд нь хүү Ванчигцэрэн сумандаа анх удаа барилдаж үзүүрлэн, аавынх нь бор морь аман хүзүүдсэн гээд аз од гийсэн өдрүүдийн нэг байлаа. Нутаг нугынхан Цэвээнжавынд цуглан ааль сайт эхнэрийнх нь гарын хоол цайнд хорхойсно. Ер нь тэднийхэн байнга л бум бужигнасан айл. Ийнхүү баярт өдөр Цэвээнжав гуай “Морь уралдуулж, бөх барилдах нь хувь хүний бус төрийн хэрэг юм аа. Ганц миний, манайхны биш нутаг усныхны баяр хөөр” хэмээн хэлсэн нь отгон хүү Дуламсүрэнгийн сэтгэлд ихэд тодоор үлдсэн гэх. Морь уралдаж, бөх барилдаж, сур харваснаар ард түмнийг цэнгүүлж байна. Тухайн барилддаг хүн, морины эзэн гэхээсээ илүү өргөн олноороо сэтгэлийн таашаал эдэлж, түрүүлсэн морь, бөхөд цол, одон медаль шагнаж төрийн хэрэг гэдгийг нь нотолж байгаад л аавын үгийн утга учир оршиж байгаа байхнээ хэмээн жаалхүү дорхноо ухан ойлгожээ. Энэ бол Монгол улсын Тод манлай уяач Ц.Дуламсүрэн юм. Долоон хүүхэдтэй айлын отгон хүү дөрвөн настайдаа “Ява” мотоциклийн үнээр номхон бор морь авч унан, таван настайдаа трубка зууж тамхи баагиулсан “билэг танхай” хүү явжээ. Эжий аав хоёр нь долоон хүүхдээ хайрлахын дээдээр хайрлаж өсгөсөн гэдэг. Ямартаа л отгон хүүгээ эрхлүүлэхдээ чихийг нь цоолон ээмэг зүүж өгсөн учраас Цэвээнжав бариачийн “Ээмэгт” Дууяа хэмээх нэрээр нутаг усандаа хар багаасаа л алдаршсан нэгэн байж. Энэ тухай Тод манлай “буруу өсгөсөн хүүхэд бухын хүзүүнээс ч хатуу гэдэг дээ. Гэхдээ бидний хувьд ээж аавынхаа хайраар бялхаж өссөн” гэж өгүүлсэн нь бий. Түүний аав Цэвээнжав хугарч, хэмхэрсэн яс барьчихдаг, бас хийморийн сангаас эхлээд тавьчихдаг адуунд дуртай, шаггүй уяач чамбай малч хүн явжээ. Бас “хөөрхөн” барилдчихдаг байсан гэх. Тиймдээ ч хүүхдүүд нь бөх барилдчихдаг, адуу маланд дуртай нөхдүүд болон өссөн аж. Цэвээнжав гуайн гэр бүлээс Монгол бөхийн цолтон гурав бий. Юүвээ харцага, Ванчигцэрэн, Дуламсүрэн нарын начингууд. Манай тэмдэглэлийн баатар Тод манлай чинь 21 насандаа улсын цолонд хүрсэн адтай нөхөр. Даанч шуналгүй зан нь дийлээд начин цолондоо “ханачихсан”. Тэр бас хуульч мэргэжилтэй. Харин нэг л өдөр хот газрын их дуулианыг эргэлзэлгүй орхиж, цээж дүүрэн амьсгалах хөдөөд адуу маллаж, уяж сойхыг илүүд үзсэн нь энэ байлаа. “Хүн зорилготой амьдарч түүндээ хүрэх шиг жаргал гэж үгүй. Бөх болж нэгэн үеийн хүчтэнүүдтэй торгон зодогноос атгалцаж, уясан хүлэг төрийн наадамд өнгөлж, айрагдан түмний сэтгэлийг хөвсөлзүүлэх үед төрдөг тийм нэг сайхан сэтгэлийн таашаалыг би амсдаг. Монголчууд уяач, бөх хүн орж ирэхэд гэрийн жавар үргэлээ гэж баярлан хүндэтгэдэг. Энэ их хүндлэл хайрын дунд хийж байгаа ажил үйлстээ бууж өгч, тэргүүндээ залбирч өөрийгөө ямагт зөөллөж явдаг хүн дээ” хэмээн сэтгэлээ уудалсан нь бий.
1970 онд сумын наадамд анх морь айрагдуулж байсан тэрээр ийнхүү хорь шахам жилийн дараа улсын наадамд морь уяж эхэлсэн байдаг юм. Улс бүсийн наадмаас есөн түрүү, 20 гаруй айраг авч Монгол улсын Тод манлай уяач цол хүртсэн тэрээр өдгөө гарын олон шавьтай “ардын багш” болсон байх ажээ. МУ-ын Манлай уяач Т.Энхбат, МУ-ын Алдарт уяач Нямдаваа, МУ-ын Алдарт уяач Л.Алтангэрэл, МУ-ын Алдарт уяач Б.Энхболд, Аймгийн Алдарт уяач Д.Ганбат, Н.Даш-Өлзий, Ц.Баянжаргал, Л.Мөнхбаясгалан гээд л шавь нарыг нь нэрлэж болох байна. Ингээд “Боржигон - 2002”-ын аман хүзүү, Ардын хувьсгалын 80 жил Үндэсний их баяр наадамд Бундан хул үрээ түрүү, "Боржигон - 2002" Хүрэн үрээ аман хүзүү, "Боржигон - 2007" Давлиун зээрд айргийн гураваар хурдлуулсан Тод манлай өөрийн адууны амжилтаас гадна бусдын морийг уяж улс, бүс, Их хурд уралдаануудаас нийт 11 түрүү, 40 айраг хүртсэн баян түүхийг бичиж яваа нэгэн.
П.Ундраа
0 Сэтгэгдэл
ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
- Даваа, 11:59 минут Уяач Ц.Батсайхан: Гэсэрваань гуай тарган ирэн дээр…
- 3-р сарын 27 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 3-р сарын 27 -нд МУ-ын Тод манлай уяач Б.Далай: Уяачийн амжилтанд г…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 3-р сарын 19 -нд 2023 оны ММСУХ-ны чансаа өндөр уяачид
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ УЯАЧ, УРАЛДААНЧ ХҮҮХДҮҮ…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ш.Мөнхбаатар:Ах дүү дөрвүүл аа…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд 2023 ОНЫ ММСУХ-НЫ 21 АЙМГИЙН ШИЛДЭГ САЛБАР ХОЛБОО,…
- 2024 оны 3-р сарын 05 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд Манлай уяач Ч.Сугар: Алаг морийг харсан хүн болгон…
- 2024 оны 2-р сарын 27 -нд 2022 оны чансаа өндөр сонгомол дээд насны хүлгүүд
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Н.Билэгтсайхан 66 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр у…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МОНГОЛ УЛСЫН 2022 ОНЫ ӨНДӨР ЧАНСААТАЙ ИХ НАСНЫ МОР…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд О.Батбилэг 73 оноогоор 2022 оны чансаа өндөр уяачд…
- 2024 оны 2-р сарын 26 -нд МУ-ын Алдарт уяач Г.Болдбаатар:Наадмын маргаашнаас…
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны чансаа өндөр азарганууд
- 2024 оны 2-р сарын 22 -нд 2022 оны МУ-ын шилдэг уяач, уралдаанч хүүхдүүд
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд ММСУХ-ны 2022 оны шилдгүүд шагналаа авлаа
- 2024 оны 2-р сарын 21 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 2-р сарын 20 -нд Уяач Б.Батжаргал: Сүүлд цоохор даага даяндуулсан
- 2024 оны 2-р сарын 19 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 14 -нд Цолоо ахиулсан уяачид
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Нийслэлийн Алдарт уяач цолоор 28 хүн шагнагджээ
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Дөрвөн Тод, дөрвөн Манлай, 18 Алдарт уяач цол авах…
- 2024 оны 2-р сарын 07 -нд Сумын Алдарт уяач Н.ДУГАРЖАВ: БИ ДӨРӨВДҮГЭЭР АНГИА…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 2-р сарын 05 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 27 -нд Сумын Алдарт уяач Д.Батбаяр: Би Биндэрт анх адуу т…
- 2024 оны 1-р сарын 26 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 25 -нд Архангай аймгийн 100 жилийн ой, хангайн бүсийн ура…
- 2024 оны 1-р сарын 24 -нд СУМЫН АЛДАРТ УЯАЧ А.Цэрэндорж: ЗААМАРТ ДАЛАЙ ЛАМЫГ…
- 2024 оны 1-р сарын 22 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 21 -нд Аймгийн Алдарт уяач Б.Баттөр: Таван жилийн дотор с…
- 2024 оны 1-р сарын 18 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Аймгийн Алдарт уяач Ц.Жамсран: Өөрийн тамгатай уна…
- 2024 оны 1-р сарын 15 -нд Богд хан уулын аймаг байгуулагдсаны 100 жилийн ой,…
- 2024 оны 1-р сарын 11 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Аймгийн Алдарт уяач М.Мөнхбаяр: Адууны төлөө уйгаг…
- 2024 оны 1-р сарын 10 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн уралда…
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Сумын Алдарт уяач Ц.ГЭРЭЛБААТАР: Сайн адууны удам …
- 2024 оны 1-р сарын 08 -нд Завхан аймгийн 100 жилийн ой, баруун бүсийн урал…
- 2024 оны 1-р сарын 03 -нд Хамгийн шимт тэжээлийг мэдэх үү?
- 2024 оны 1-р сарын 02 -нд М.Энхтайван: Хүн хэдий чинээ сэтгэлээ өгнө, адуу т…
- 2023 оны 12-р сарын 27 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 12-р сарын 25 -нд Баахан хэрэг тарих Баяндэлгэрийн буурал
- 2023 оны 12-р сарын 23 -нд Нийслэлийн Алдарт Уяач цолны болзол хангасан уяачд…
- 2023 оны 12-р сарын 22 -нд Аймгийн Алдарт уяач Г.Энхбаатар: Аавынхаа уяаны ар…
- 2023 оны 12-р сарын 17 -нд Хэнтий аймгийн 100 жилийн ой, зүүн бүсийн уралдаан…
- 2023 оны 10-р сарын 29 -нд Сумын Алдарт уяач Л.Батноров: Азарганы түрүүгээр а…
Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна